بودجه بندی چیست و مراحل بودجه بندی در حسابداری

بودجه بندی چیست و چه کاربردی برای افراد دارد؟ بودجه­ بندی به فرآیندی گفته می‌شود که در آن، یک سازمان یا فرد، درآمدها و هزینه‌های خود را برای یک دوره مالی مشخص که می‌تواند یک ماه یا یک سال باشد برای پیشبرد بهتر برنامه مالی خود، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی می‌کنند.

در مقاله پیش رو قصد داریم تمامی نکات مربوط به بودجه بندی را شرح دهیم و بگوییم که بودجه بندی در حسابداری دارای انواع و اصول منحصر به فردی می‌باشد و در ادامه به روش‌های بودجه بندی بپردازیم تا بتوانیم شما را در امر بودجه بندی و پیشبرد اهداف خود، راهنمایی کنیم.

بودجه بندی چیست

همانطور که قبلا گفتیم بودجه‌ بندی به زبان ساده یعنی برنامه‌ ریزی برای خرج کردن می‌باشد، این برنامه‌ریزی براساس پیش‌بینی میزان درآمد و هزینه‌های یک دوره زمانی مشخص می‌­شود و به طور کلی بودجه‌بندی فرآیندی است که در آن سه موضوع زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:

1. 1. برنامه‌ریزی می‌کنیم: مشخص می‌کنیم که می‌خواهیم در آینده چه مقدار درآمد داشته باشیم و هزینه‌هایمان چه خواهد بود.
   2. تخصیص می‌دهیم: منابع مالی را به بخش‌های مختلف زندگی یا کسب‌وکار تخصیص می‌دهیم.
   3. نظارت می‌کنیم: به طور مداوم هزینه‌هایمان را با بودجه‌ای که تعیین کرده‌ایم مقایسه می‌کنیم تا مطمئن شویم که از برنامه‌ریزی خارج نشده‌ایم.

ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که بودجه بندی چیست و چرا از اهمیت بالایی برخوردار است؟ همانطور که در مطلب فوق خواندید توضیح بودجه بندی چیست را ارائه دادیم و اکنون در تصویر زیر اهمیت بودجه بندی را نیز شرح داده‌ایم.

بودجه بندی موجب کنترل هزینه ها و تصمیم گیری بهتر افراد می‌شود

حالا که اهمیت بودجه بندی را شناختید، بهتر است که توضیح هر کدام را در یک خط شرح دهیم:

• • کنترل هزینه‌ها: با بودجه‌ بندی می‌توانید هزینه‌های خود را کنترل کرده و از خرج کردن‌های بی‌رویه جلوگیری کنید.
  • رسیدن به اهداف مالی: بودجه‌بندی به شما کمک می‌کند تا به اهداف مالی خود مانند خرید خانه، پس‌انداز برای بازنشستگی یا سفر برسید.
  • کاهش استرس: دانستن این که پولتان را کجا خرج می‌کنید به شما احساس آرامش و امنیت بیشتری می‌دهد.
  • تصمیم‌گیری بهتر: بودجه‌بندی به شما کمک می‌کند تا تصمیمات مالی بهتری بگیرید.

بودجه بندی مالی شخصی

بودجه بندی چیست و در بودجه بندی مالی شخصی باید به چه عواملی توجه کنیم؟ بودجه‌بندی مالی شخصی به معنای برنامه‌ ریزی برای درآمد و هزینه‌ها است تا بتوانید به اهداف مالی خود برسید، این فرآیند به شما کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر پول خود داشته باشید، از هزینه‌های غیرضروری جلوگیری کنید و برای آینده خود پس‌انداز کنید. بودجه‌ بندی مراحلی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می­‌کنیم:

• • درآمد خود را مشخص کنید: تمام منابع درآمدی خود را از جمله حقوق، اجاره، سود سرمایه در یک دوره زمانی مشخص (مثلاً یک ماه) محاسبه کنید.
  • هزینه‌های خود را لیست کنید: تمام هزینه‌های ثابت از جمله اجاره، قسط وام، قبض‌های آب و برق و متغیر مانند غذا، تفریح و خرید خود را لیست کنید.
  • تفاوت درآمد و هزینه را محاسبه کنید: با کم کردن کل هزینه‌ها از کل درآمد به مقدار پس‌انداز یا کسری بودجه می‌رسید.
  • تخصیص بودجه: بر اساس اولویت‌های خود بودجه‌ای برای هر دسته از هزینه‌ها تعیین کنید.
  • نظارت و اصلاح: به طور مرتب هزینه‌های خود را با بودجه مقایسه کنید و در صورت نیاز بودجه خود را اصلاح کنید.

بودجه بندی مالی شرکت

بودجه‌ بندی چیست و بودجه بندی مالی شرکت چگونه انجام می‌شود؟ بودجه بندی مالی شرکت به معنای برنامه‌ریزی دقیق برای درآمدها و هزینه‌های یک سازمان در یک سال مالی مشخص است که این برنامه‌ ریزی به شرکت کمک می‌کند تا منابع مالی خود را به طور موثر مدیریت کند و به اهداف مالی خود دست یابد و از ریسک‌های مالی جلوگیری کند.

اهمیت بودجه بندی در سازمان

تا این قسمت از مطالب مقاله دانستیم که بودجه بندی چیست و بودجه‌بندی مربوط به مالی شخصی و شرکت چگونه انجام می‌شودو اکنون می‌خواهیم دلیل اهمیت بودجه‌بندی مالی شرکت را ذکر کنیم که شامل موارد زیر می‌باشد:

1. • تخصیص منابع بهینه: بودجه‌بندی به مدیران کمک می‌کند تا منابع مالی محدود را به بهترین شکل ممکن تخصیص دهند و از هدر رفتن آن‌ها جلوگیری کنند.
   • کنترل هزینه‌ها: با داشتن یک بودجه دقیق شرکت می‌تواند هزینه‌های خود را تحت کنترل داشته باشد و از انحراف از برنامه جلوگیری کند.
   • تصمیم‌گیری بهتر: بودجه‌بندی به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات مالی آگاهانه‌تری بگیرند و از ریسک‌های مالی اجتناب کنند.
   • افزایش بهر‌وری: با تخصیص منابع به پروژه‌ها و فعالیت‌های مهم شرکت می‌تواند بهروری خود را افزایش دهد.
   • جذب سرمایه‌گذار: یک بودجه دقیق و قابل اعتماد به شرکت کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاران را جذب کند.

بودجه‌بندی مالی شرکت دارای مراحلی می‌باشد که شامل موارد ذکر شده در جدول است:

بودجه‌بندی مالی شرکت یک فرآیند پیچیده و مستمر است که نیاز به تخصص و تجربه دارد، شرکت‌ها می‌توانند از مشاوران مالی برای تهیه و اجرای بودجه استفاده کنند.

تفاوت بودجه ریزی و بودجه بندی چیست

در نگاه اول ممکن است واژه‌های بودجه‌بندی و بودجه‌ ریزی به جای یکدیگر استفاده شوند و تفاوت چندانی بین آن‌ها قائل نشویم؛ اما در واقع این دو مفهوم تفاوت‌های ظریفی دارند که درک آن‌ها برای مدیریت مالی موثر بسیار مهم است،به خاطر همین موضوع در ادامه تعریف هر دو را شرح داده‌ایم:

• • بودجه‌ بندی (Budgeting): بودجه‌بندی به فرآیند تعیین مقدار پولی که برای یک دوره زمانی مشخص (مثلاً یک سال) اختصاص داده شده گفته می‌شود و هدف اصلی از بودجه‌ بندی ایجاد یک چارچوب مالی برای سازمان یا فرد است تا بتوان منابع مالی را به طور موثر تخصیص داد و از هزینه‌های غیرضروری جلوگیری کرد.
  • بودجه‌ ریزی (Budgeting Process): بودجه‌ریزی به فرآیند تدوین و اجرای بودجه گفته می‌شود که این فرآیند شامل مراحل مختلفی از جمله جمع‌آوری اطلاعات، تحلیل داده‌ها، تصمیم‌گیری در مورد تخصیص منابع و نظارت بر اجرای بودجه است.

به طور کلی هدف از بودجه‌ریزی، اطمینان از این‌که منابع مالی به بهترین شکل ممکن استفاده می‌شوند و سازمان به اهداف مالی خود دست می‌یابد است و اما تفاوت اصلی بین بودجه‌بندی و بودجه‌ریزی در این است که در واقع بودجه‌بندی بخشی از فرآیند بودجه‌ریزی است، بودجه‌بندی به تعیین اعداد و ارقام مربوط می‌شود؛ در حالی که بودجه‌ریزی به کل فرآیند برنامه‌ریزی اجرا و نظارت بر بودجه اشاره دارد، به عبارت دیگر بودجه‌بندی محصول نهایی است و بودجه‌ریزی فرآیندی است که به تولید این محصول می‌انجامد.

مراحل بودجه‌بندی اصولی و کارآمد

بمراحل بودجه بندی چیست و چگونه می‌توانیم آن را کارآمد کنیم؟ بودجه‌بندی یک ابزار قدرتمند برای کنترل مالی و دستیابی به اهداف مالی است، یک بودجه خوب نه تنها به شما کمک می‌کند تا هزینه‌های خود را کنترل کنید؛ بلکه به شما این امکان را می‌دهد تا برای آینده برنامه‌ریزی کنید، برای ایجاد یک بودجه کارآمد و اصولی می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

مرحله اول تعیین اهداف مالی: در تعیین اهداف مالی باید موارد زیر بشناسید:

• • اهداف کوتاه‌مدت: مانند پس‌انداز برای خرید یک وسیله خاص یا تعطیلات
  • اهداف بلندمدت: مانند خرید خانه، بازنشستگی یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار
  • اهداف اضطراری: مانند ایجاد یک صندوق اضطراری برای پوشش هزینه‌های غیرمنتظره

مرحله دوم برآورد درآمد: بعداز آن که اهداف مالی خود را مشخص کردید، باید بدانید که درآمدتان چقدر است:

• • درآمد ثابت: حقوق، اجاره، سود سپرده‌ها
  • درآمد متغیر: پاداش، اضافه کاری، درآمدهای جانبی
  • درآمدهای یک‌بار: فروش دارایی‌های ثابت و ارث

مرحله سوم برآورد هزینه‌ها: اکنون دیگر می‌دانید که چه می‌خواهید و پولتان چقدر است، اما همه پول را نمی‌شود نگه داشت و هر کسی با توجه به شرایط زنذگی، هزینه‌هایی نیز دارد:

• • هزینه‌های ثابت: اجاره یا اقساط مسکن، قبوض آب،برق، گاز و قسط وام
  • هزینه‌های متغیر: خواربار، تفریح، هزینه‌های حمل‌ونقل
  • هزینه‌های غیرمنتظره: تعمیرات، هزینه‌های پزشکی

مرحله چهارم تخصیص بودجه: هزینه‌هایی که برآورد کردید را باید از درآمد کسر کنیم و مابقی پول را به بودجه تخصیص دهیم:

• • روش پاکت: تقسیم بودجه به پاکت‌های مختلف برای هر دسته از هزینه‌ها
  • نرم‌افزارهای بودجه‌بندی: استفاده از ابزارهای آنلاین یا اپلیکیشن‌های موبایل برای مدیریت بودجه

مرحله پنجم نظارت و ارزیابی: و اکنون در مرحله آخر باید به تمامی مراحل نظارت داشته باشید:

• • پیگیری هزینه‌ها: استفاده از نرم‌افزارها یا دفترچه یادداشت برای ثبت هزینه‌ها
  • مقایسه هزینه‌های واقعی با بودجه: شناسایی انحرافات و دلایل آن
  • تنظیم مجدد بودجه: در صورت لزوم، اصلاح بودجه برای دستیابی به اهداف

سه روش متداول بودجه بندی چیست

روش‌های بودجه بندی چیست و چه تاثیری بر بودجه بندی دارند؟ بودجه‌بندی، یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت مالی شخصی یا سازمانی است. انتخاب روش مناسب برای بودجه‌بندی به عوامل مختلفی مانند سبک زندگی، اهداف مالی و پیچیدگی وضعیت مالی شما بستگی دارد، در تصویر زیر سه روش متداول بودجه‌بندی را نام برده‌ایم.

بودجه بندی به صورت افزایشی و فعالیت محور و مبتنی بر صفر انجام می‌شود

اکنون که دانستید روش‌های متداول بودجه بندی چیست و چگونه انجام می‌شوند، باید توضیحات هر یک را نیز بدانید:

1. 1. بودجه‌بندی افزایشی (Incremental Budgeting): در روش اول بودجه سال آینده بر اساس بودجه سال جاری با اعمال تغییراتی مانند نرخ تورم، افزایش هزینه‌ها و درآمدها تعیین می‌شود، مزایای این روش سادگی و سرعت در تهیه بودجه است و از معایب آن مشکلات و ناکارآمدی‌های سال قبل و نوآوری و بهبود را محدود کند.
   2. بودجه‌بندی مبتنی بر صفر (Zero-Based Budgeting): در روش دوم هر سال بودجه از ابتدا و بدون توجه به بودجه سال قبل تهیه می‌شود و هر بخش یا فعالیت باید توجیهی برای دریافت بودجه ارائه دهد. مزیت بودجه بندی مبتنی بر صفر این است که تمرکز بر اولویت‌ها، کاهش هزینه‌های غیرضروری و افزایش کارآیی بیشتر است و معایب آن نیز زمان‌بر بودن و نیازمند اطلاعات دقیق و تحلیل‌های گسترده می‌باشد.
   3. بودجه‌بندی فعالیت محور (Activity-Based Budgeting): در روش فعالیت محور، بودجه براساس فعالیت‌ها و پروژه‌های مشخص تعیین می‌شود و هزینه‌های هر فعالیت محاسبه شده و بودجه متناسب با آن تخصیص می‌یابد. مزایای این روش ارتباط مستقیم بین هزینه‌ها و نتایج، امکان بهبود تصمیم‌گیری و کنترل هزینه‌ها است و معایب این روش نیاز به تعریف دقیق فعالیت‌ها و جمع‌آوری اطلاعات دقیق می‌باشد.

بازه‌های زمانی بودجه بندی چیست ؟

بازه زمانی که برای بودجه‌بندی انتخاب می‌شود به عوامل مختلفی مانند نوع کسب‌وکار، اندازه سازمان و اهداف مالی بستگی دارد و هر بازه زمانی مزایا و معایب خاص خود را دارد، در ادامه رایج‌ترین بازه‌های زمانی بودجه‌بندی را بررسی می‌کنیم:

• • بودجه‌بندی سالانه: این نوع بودجه‌بندی برای یک سال مالی تنظیم می‌شود و معمولاً با سال تقویمی یا سال مالی سازمان همزمان است.
  • بودجه‌بندی نیمه‌سالانه: پوشش یک دوره شش‌ماهه
  • بودجه‌بندی فصلی: پوشش هر فصل از سال (سه ماهه)
  • بودجه‌بندی ماهانه: پوشش هر ماه از سال

عوامل موثر در انتخاب بازه زمانی نیز شامل موارد زیر می‌باشد:

• • نوع کسب‌وکار
  • اندازه سازمان
  • اهداف مالی
  • نوسانات بازار
  • منابع موجود

نکات مهم بودجه بندی چیست

بودجه‌بندی، یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مدیریت مالی شخصی یا سازمانی است و با رعایت این نکات می‌توانید یک بودجه کارآمد و مؤثر داشته باشید:

• • اهداف مالی خود را مشخص کنید.
  • درآمد و هزینه‌های خود را به دقت ثبت کنید.
  • بودجه خود را واقع‌بینانه تنظیم کنید.
  • ازابزارهای بودجه‌بندی استفاده کنید.
  • بودجه خود را به طور مرتب بررسی کنید.
  • انعطاف‌پذیر باشید.
  • به دنبال راه‌های کاهش هزینه‌ها باشید.
  • پس‌انداز را فراموش نکنید.
  • از دیگران کمک بگیرید.
  • صبور باشید.

اشتباهات رایج در بودجه بندی مالی

بودجه‌بندی مالی نقشه راهی برای مدیریت درآمدها و هزینه‌ها است، با این حال بسیاری از افراد در این مسیر با چالش‌هایی مواجه می‌شوند و مرتکب اشتباهاتی می‌شوند که می‌تواند بر وضعیت مالی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد و در ادامه به برخی از رایج‌ترین اشتباهات در بودجه‌بندی و راهکارهای رفع آن‌ها می‌پردازیم. اشتباهات رایج در بودجه‌بندی شامل موارد زیر می‌باشد:

• • نداشتن برنامه مشخص
  • تخمین نادرست درآمدها و هزینه‌ها
  • عدم در نظر گرفتن هزینه‌های غیرمنتظره
  • عدم انعطاف‌پذیری در بودجه
  • عدم پیگیری و بررسی مستمر بودجه

اما هر اشتباه رایجی که در مطالب فوق نام بردیم، دارای راهکاری می‌باشد. راهکارهای رفع این اشتباهات شامل موارد زیر است:

• • تعیین اهداف مشخص
  • ثبت دقیق درآمدها و هزینه‌ها
  • تفکیک هزینه‌ها
  • ایجاد صندوق اضطراری
  • انعطاف‌پذیر باشید
  • بررسی منظم بودجه

جدول بودجه بندی چیست

جدول بودجه‌بندی چیست و چگونه ترسیم می‌شود؟ جدول بودجه بندی در واقع یک ابزار بسیار کاربردی است که به شما کمک می‌کند تا درآمدها و هزینه‌های خود را به صورت منظم ثبت و کنترل کنید، این جدول مانند یک نقشه راه مالی عمل می‌کند و به شما نشان می‌دهد که پولتان را کجا خرج می‌کنید و در کدام قسمت‌ها می‌توانید صرفه‌جویی کنید.

حال ممکن است برایتان سوال پیش آید که چرا به جدول بودجه‌ بندی نیاز داریم و باید بگوییم که به دلایل زیر به آن جدول نیازمندیم:

• • کنترل هزینه‌ها
  • افزایش پس‌انداز
  • دستیابی به اهداف مالی
  • کاهش استرس

چالش‌های موجود در بودجه بندی چیست ؟

بودجه‌ بندی چیست و با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟ بودجه بندی اگرچه ابزاری قدرتمند برای مدیریت مالی است؛ اما با چالش‌های مختلفی همراه است و بسیاری از افراد علی‌رغم تلاش برای ایجاد یک بودجه دقیق با مشکلاتی مواجه می‌شوند. در ادامه برخی از مهم‌ترین چالش‌های موجود در بودجه‌بندی را بررسی می‌کنیم.

اولین چالشی که در بودجه بندی وجود دارد، چالش‌های ذهنی و رفتاری می‌باشد که شامل 5 مورد زیر می‌باشد:

1. 1. عدم انگیزه کافی: بسیاری از افراد انگیزه کافی برای ایجاد و پیگیری یک بودجه را ندارند؛ این ممکن است به دلیل عدم آگاهی از اهمیت بودجه‌بندی یا عدم باور به توانایی خود در ایجاد تغییر باشد.
   2. ترس از محدودیت: برخی افراد از ایجاد یک بودجه ترس دارند؛ زیرا فکر می‌کنند این کار باعث محدودیت آن‌ها در خرج کردن می‌شود.
   3. عادات خرج کردن نادرست: عادت‌های خرج کردن نادرست مانند خریدهای احساسی یا خرج کردن بدون فکر، یکی از بزرگترین موانع در راه بودجه‌بندی موفق است.
   4. تغییرات ناگهانی در درآمد یا هزینه‌ها: تغییراتی مانند از دست دادن شغل، افزایش هزینه‌های زندگی یا دریافت پاداش‌های غیرمنتظره، می‌توانند بودجه را به هم بریزند.
   5. عدم واقع‌بینی در تخمین هزینه‌ها: اغلب افراد هزینه‌های خود را کمتر از آنچه که واقعاً خرج می‌کنند تخمین می‌زنند.

دومین چلش بودجه بندی، چالش‌های عملی می‌باشد که آن نیز شامل 3 مورد زیر است:

1. 1. پیچیدگی بودجه‌بندی: برخی از افراد تصور می‌کنند که بودجه‌بندی یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است.
   2. عدم دسترسی به اطلاعات دقیق: نداشتن اطلاعات دقیق در مورد درآمدها و هزینه‌ها، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در تنظیم بودجه شود.
   3. تغییرات در شرایط اقتصادی: نوسانات اقتصادی و تورم می‌توانند بر بودجه تاثیر گذاشته و باعث ایجاد مشکلات شوند.

اصول بودجه بندی سرمایه ای چیست؟

بودجه­ بندی سرمایه­‌ای فرآیندی است که در آن سازمان­‌ها به ارزیابی پروژه­‌ها یا سرمایه­ گذاری­‌های بالقوه پرداخته و تصمیم می‌­گیرند که کدام پروژه‌­ها ارزش سرمایه­ گذاری دارند.ممکناست برخی بپرسند که سرمایه گذاری چیست و برای پاسخ باید بگوییم که سرمایه گذاری سپردن پول به افراد و موسسات می‌باشد که در قبال آن سود دریافت می‌گنید.

اصول بودجه بندی باعث می‌شود تا افراد به اهداف بلندمدت خود دست یابند

بودجه بندی سرمایه ای نیزبا چالش‌هایی روبه رو است که شامل موارد زیر می‌باشد:

• • عدم قطعیت
  • محدودیت منابع
  • عوامل کیفی

اهمیت بودجه بندی سرمایه‌­ای

بودجه بندی سرمایه‌­ای یک ابزار بسیار مهم برای سازمان­‌ها است، این فرآیند به سازمان­‌ها کمک می­‌کند تا به 3 مورد زیر دست یابند:

1. 1. تصمیمات سرمایه­ گذاری بهتری بگیرند.
   2. ریسک سرمایه­ گذاری را کاهش دهند.
   3. به اهداف بلندمدت خود دست یابند.

در کل بودجه بندی سرمایه‌­ای یک فرآیند پیچیده و مهم است که نیازمند دقت و توجه کافی است.

نتیجه گیری

بودجه بندی چیست در یک نتیجه­ گیری کلی می­‌توان گفت، بودجه‌بندی نقشه راه مالی است که به افراد، کسب‌وکارها و دولت‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی خود را به صورت موثر و کارآمد مدیریت کنند؛ این فرآیند شامل برآورد درآمد، پیش‌بینی هزینه‌ها و تخصیص منابع بر اساس اولویت‌ها است.

در مقاله بالا توضیح دادیم که بودجه ­بندی چیست و اهمیت بودجه بندی در سازمان‌­ها چیست، شما برای اطلاعات بیشتر در مورد بودجه بندی می­‌توانید مقاله ما را مطالعه کنید؛ در مقاله علاوه بر توضیح بودجه بندی می‌­توانید با تفاوت بودجه ریزی و بودجه بندی و همچنین سه روش متداول بودجه بندی آشنا شوید.