مفهوم سنجه چیست؟ تفاوت سنجه و شاخص کلیدی عملکرد

مهم‌ترین هدف سازمان‌ها، موفقیت و پیشرفت در کسب‌ و کار خود می‌باشد. تمامی سازمان‌ها خصوصا استارتاپ‌ها برای دستیابی به این هدف، باید با کار خود آشنایی کامل داشته و بتوانند مسیری را که برای رشد و پیشرفت در آن کار وجود دارد را شناسایی و درک کنند. یکی از ابزارهایی که برای این کار وجود دارد، سنجه‌ها هستند. اما شما میدانید سنجه چیست؟

سنجه به معنای قابل سنجش بوده و ابزاری برای تحلیل موفقیت و سرعت پیشرفت و رشد کسب و کارها می‌باشد. باتوجه به اهمیت بالای سنجه و شاخص کلیدی عملکرد برای سازمان‌ها، در این مقاله به بررسی این دو ابزار و انواع و اهمیت آن‌ها پرداخته شده و تفاوت آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

سنجه چیست؟

مطالب را با این سوال شروع می‌کنیم که سنجه چیست؟ سنجه یعنی هر چیزی که قابل اندازه‌گیری و تبدیل کردن به عدد است. سنجه‌ها ابزار اندازه‌گیری هستند که می‌‌توان برای ارزیابی عملکرد یا پیشرفت سازمان‌ها از آن‌ها استفاده کرد.
ابزار مهم دیگر جهت تحلیل پیشرفت کسب‌و کارها، آشنایی با شاخص کلیدی عملکرد می‌باشد. با شاخص کلیدی عملکرد به عنوان یک سنجه، عملکرد سازمان‌ها را می‌توان ارزیابی کرد.

معنی کلمه سنجه چیست؟

تعریف سنجه چیست؟ در بخش قبلی بیان گردید. در این قسمت با معنی کلمه سنجه آشنا خواهید شد. در پاسخ به این سوال که معنی کلمه سنجه چیست؟ باید گفت، سنجه یا همان Metric در لغت به معنی قابل سنجش، متریک، فاصله‌ای، تابع فاصله و متری می‌باشد. در حسابداری عملا بدون داشتن یک نرم افزار حسابداری این سنجش امکان‌پذیر نیست.

انواع سنجه ها

سازمان‌ها و صنف ها برای اینکه بتوانند به طور دقیق از میزان و چگونگی رشد کسب‌و‌کار خود اطلاع داشته باشند، باید همواره در انتخاب سنجه‌ها دقت کافی داشته باشند، تا بتوانند با پیدا کردن سنجه‌های درست، میزان پیشرفت کار خود را به صورت دقیق و درست اندازه‌گیری کنند. سنجه‌ها انواع مختلفی دارند که برخی از آن‌ها در تصویر زیر ذکر شده اند.

چند مورد از انواع سنجه

در ادامه، انواع سنجه ها معرفی گردیده و درست یا نادرست بودن سنجه مشخص شده است.

سنجه‌های کمی و کیفی

سنجه‌های کمی و کیفی از انواع سنجه‌ ها می‌باشند. سنجه‌های کمی شامل اعداد و ارقام دقیق هستند. این سنجه‌ها قابل اعتماد هستند و با اطمینان می‌توان با استفاده از آن‌ها تصمیم گیری‌های لازم و درست انجام داد.

لذا به عنوان سنجه درست شناخته می‌شوند. در مقابل سنجه‌های کمی، سنجه‌های کیفی وجود دارند. سنجه‌های کیفی، بر اساس حس نسبی افراد به دست می‌آیند و عموماً به ‌صورت مثبت هستند. به همین دلیل قابل اعتماد نیستند و تصمیم‌ گیری تنها بر اساس همین سنجه‌ها نباید انجام شود، لذا به عنوان سنجه نادرست شناخته می‌شوند.

سنجه‌های کاربردی و خیالی

یکی دیگر از دسته بندی‌های سنجه‌ها، سنجه‌های کاربردی و خیالی هستند. سنجه‌های کاربردی، سنجه‌هایی مثل نرخ رشد و غیره هستند که باعث می‌شوند در رفتار و جهت خود تغییر ایجاد کنید، لذا سنجه درست می‌باشند.

در مقابل سنجه‌های خیالی قرار دارند، همین سنجه‌ها نتیجه تخیلات هستند و باعث ایجاد حس مثبت در افراد می‌شوند و در اکثر مواقع باعث ایجاد تغییر در رفتار نمی‌شوند، لذا ویژگی سنجه‌های درست که ایجاد تغییر در رفتار می‌باشد را ندارند و به عنوان سنجه نادرست به حساب می‌آیند.

سنجه‌های گزارشی و اکتشافی

نوع دیگری از سنجه‌ها، سنجه‌های گزارشی و اکتشافی هستند. سنجه‌‌های گزارشی سنجه‌هایی هستند که با ارائه گزارشات، شما را در جریان عملیات روزانه قرار می‌دهند، لذا سنجه درست به حساب می‌‌آیند. در مقابل سنجه‌های اکتشافی بر اساس حدس و گمان هستند، لذا احتمال دارد که نادرست باشند. به همین دلیل سنجه نادرست به حساب می‌آیند.

سنجه‌های پسین و پیشین

سنجه‌های پسین و پیشین از دیگر انواع سنجه‌ ها هستند. سنجه‌های پسین همانطور که از نامشان پیداست با استفاده از نتایج فردی و با کمک اعداد و ارقام، وضعیت آینده را پیش بینی می‌کنند. این سنجه ها قابل اعتماد هستند و به همین دلیل سنجه درست می‌باشند.

در مقابل سنجه‌های پسین، سنجه‌های پیشین قرار دارند که فقط گذشته را توصیف کرده و عملکرد گذشته را نشان می‌دهند، همچنین سنجه نادرست به حساب می‌آیند.

سنجه‌های علّی و همبسته

سنجه‌های علی و همبسته نوع دیگر از سنجه‌ها هستند. سنجه‌های علی همان تست A/B هستند. تست A/B یک متغیر مستقل است که می‌تواند به طور مستقیم علت یک متغیر دیگری باشد. یعنی متغیری است که اگر انجام شود باعث ایجاد متغیر دیگر شده و این امر باعث تهیه رفتار در آینده می‌شود، همچنین یک سنجه درست می‌باشد.

سنجه‌های همبسته نیز سنجه‌های نادرست هستند، زیرا که همین سنجه‌ها دو متغیر هستند که با هم اتفاق می‌افتند ولی احتمال دارد که همین متغیرها علت دیگری نیز داشته باشند.

سنجه‌های بخش بندی و تجمیعی

از دیگر انواع سنجه ها، سنجه‌های بخش بندی و تجمیعی هستند. سنجه‌های بخش بندی یعنی بر اساس دسته‌های مختلف بخش بندی مقادیر سنجه انجام می ‌شود. سنجه‌های تضمینی جمع مقادیر مربوط به یک سنجه که در اثر فعالیت‌های مختلف ایجاد شده است می‌باشد.

اصطلاحات مربوط به سنجه

بعد از آشنایی با سنجه و دریافت پاسخ سنجه چیست؟ و انواع سنجه در همین بخش به معرفی برخی از اصطلاحات مربوط به سنجه از جمله اصطلاحات گویه، شاخص، بلوک سنجه، سنجه‌ ارزیابی و معنی معیار پرداخته شده است.

گویه چیست؟

یکی دیگر از اصطلاحات مربوط به سنجه، گویه است. اما شاید برایتان سوال پیش آید که گویه چیست؟ گویه همان پرسشی است که مطرح می‌شود. لذا می‌توان مقادیر متغیر را با استفاده از گویه به دست آورد.

شاخص چیست؟

شاخص عبارت است از مفهوم یا عددی که اندازه کمیت معینی را مشخص می کند. از جمله ویژگی‌های ضروری شاخص، می‌توان به مفید و مهم بودن جهت تصمیم‌ گیری، قابل اعتماد و قابل مقایسه بودن، سهولت اجرا و مشخص کننده مسیر حرکت و… اشاره کرد. شما می‌توانید شاخص های سنجش خود را در نرم افزار حسابداری بازرگانی یا نرم افزار فروش دیگر فرداد دقیق بررسی کنید.

اصطلاحات رایج مرتبط با سنجه

بلوک سنجه و سنجه عملکرد

در این بخش از مقاله سعی شده است که به دو سوال مهم پاسخ داده شود. یکی بلوک سنجه چیست؟ و سوال دیگر سنجه عملکرد چیست؟ بلوک سنجه وسایلی هستند که به طولی دقیق و از جنس فولاد، تنگستن و یا سرامیک، برای استفاده در اندازه گیری‌های استاندارد، ساخته می‌شوند.

در ایران اکثرا از بلوک سنجه‌هایی با جنس فولاد استفاده می‌‌شود، از آن برای ارزیابی عملکرد سازمان‌ها می‌توان استفاده کرد. وقتی صحبت از عملکرد سازمان‌ها می‌شود، بیشتر عملکرد مالی مد نظر می‌باشد.

شاید سوال شود عملکرد مالی چیست؟ عملکرد مالی نشان دهنده همین است، که سازمان تا چه اندازه از دارایی‌های خود توانسته است درآمد کسب کند و به سودآوری برسد.

عملکرد مالی یکی از شاخص‌هایی است که برای ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و میزان موفقیت آن‌ها تعیین می‌گردد. جهت ارزیابی عملکرد سازمان‌ها از سنجه عملکرد استفاده می‌شود.

سنجه ارزیابی

تا اینجا با مفهوم سنجه چیست آشنا شدید حال میخواهیم یکی از سنجه‌های مهم، که سنجه ارزیابی است را توضیح دهیم. اما سنجه ارزیابی چیست؟ برای ارزیابی عملکرد سازمان می‌توان سنجه‌های مختلفی تعیین کرد. که به همین سنجه ها، سنجه ارزیابی گفته می‌شود.

سنجه‌های مالی، سنجه‌ ارزیابی عملکرد مالی سازمان‌ها می‌باشند. شاخص‌های اختصاصی مالی مانند حاشیه ناخالص، سود خالص، فروش و… برای ارزیابی عملکرد یک کسب‌ و کار در طول دوره‌های زمانی مختلف و همچنین برای ارزیابی عملکرد مدیران مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین برای مقایسه عملکرد چندین شرکت با اندازه‌های مختلف، می‌توان از شاخص‌های اختصاصی مالی نسبت، که شامل بازده فروش، بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام است، استفاده کرد.

یکی از انواع سنجه‌ ارزیابی که برای ارزیابی و اعتبار بخشی سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، سنجه‌های اعتبار بخشی است. تعریف سنجه‌های اعتبار بخشی عبارت است از: گروه ارزیابی با استفاده از سنجه‌های اعتباربخشی، عملکرد سازمان را ارزیابی نموده و درجه اعتبار سازمان را مشخص می‌کنند.

معنی معیار

یکی از اصطلاحات مربوط به سنجه، معیار است. اما تعریف معیار چیست؟ معیارها اعداد خامی هستند که جهت ساخت سنجه‌های‌کلیدی عملکرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. زمانی که معیارها به هم مرتبط می‌شوند، می‌توانند اطلاعات مفیدی را استخراج کنند. همچنین از روی معیارها می‌توان متریک‌ها را برای ساخت سنجه‌های کلیدی عملکرد محاسبه کرد.

سنجه‌های کلیدی چیست؟

سنجه‌های کلیدی یا همان key Metrics سنجه‌هایی هستند که می‌توان با استفاده از آن‌ها، یک کسب و کار خاص را ارزیابی نموده و مشخص کرد که همین کسب و‌ کار چه اندازه به موفقیت و پیشرفت دست یافته و چه کاستی‌هایی داشته است.

اهمیت و مشخصات سنجه‌های کلیدی

از آن جایی که سنجه‌های‌ کلیدی برای آگاهی داشتن از مسیر رشد و پیشرفت و اندازه‌گیری میزان رشد و همچنین برای تحلیل موفقیت سازمان‌ها خصوصا استارتاپ‌ها بسیار مهم است، لذا باید با مشخصات سنجه‌های‌کلیدی آشنایی کامل داشت، تا سنجه کلیدی مناسب و درست برای کسب‌ و‌ کار خود تعیین کرد.

حال که با مفهوم سنجه چیست آشنا شدید، می‌خواهیم چند مورد از مشخصات سنجه‌ های‌ کلیدی درست را نام ببریم. مشخصات سنجه های کلیدی درست در تصویر زیر آمده است.

معرفی چند مورد از مشخصات سنجه‌های‌کلیدی درست

یکی از مشخصات سنجه های کلیدی درست قابل مقایسه بودن آن است که باید مورد توجه قرار گیرد. مورد دیگر قابل فهم بودن سنجه است که از جمله مشخصات سنجه‌های‌کلیدی درست به حساب می‌آید.

نمونه هایی از سنجه‌های کلیدی

سنجه‌های کلیدی بسیار زیادی وجود دارند، در همین بخش نمونه‌هایی از سنجه‌های‌کلیدی را که استارتاپ‌ها توانسته‌اند با به کارگیری آن‌ها به موفقیت دست یابند، معرفی گردیده است.

• تعداد مشتریان برای هر کالا
• نرخ رشد مشتریان
• درصد کالاهای مرجوعی
• درصد پرداخت آنلاین
• میزان فروش
• هزینه انجام شده در استارتاپ
• درآمد از هر تراکنش

یکی دیگر از انواع سنجه‌ های مهم، سنجه رسوب می‌باشد. تولید رسوب در رودخانه‌ها یکی از مشکلات بزرگی است، که می‌تواند خسارت‌های زیادی از لحاظ اقتصادی، زیست محیطی و… به وجود آورد.

لذا برآورد دقیق میزان رسوب رودخانه و تعیین خسارت‌های ناشی از رسوب گذاری از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از روش‌های تعیین میزان رسوب، استفاده از تعریف منحنی سنجه رسوب می‌باشد. منحنی سنجه رسوب با بررسی میزان رسوب ورودی در دبی‌های مختلف، میزان رسوب را تعیین می کند.

سنجه‌های منابع‌انسانی

از آنجایی که نیروی انسانی از مهمترین سرمایه‌های هر کسب‌ و کار می‌باشد، پس از تعریف سنجه چیست و انواع سنجه همچنین سنجه‌ ارزیابی عملکرد، در همین بخش به بررسی سنجه‌های منابع‌ انسانی پرداخته شده است.

KPI منابع‌انسانی

یکی از مباحث مهم مطرح در بخش منابع‌انسانی این است که مدیران تمایل دارند، سنجش دقیقی از وضعیت منابع‌انسانی داشته باشند. به همین دلیل، سنجه‌های منابع‌انسانی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

سنجه منابع‌انسانی که به اختصار KPI HR نامیده می‌شود، یکی از انواع سنجه‌ ها می‌باشد و برای جذب و نگهداشت نیروی انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هدف KPI منابع‌انسانی این است که در کنار رویکردهای کیفی، بتوان سنجش کمی وضعیت منابع‌انسانی را انجام داد. شما می‌توانید جهت داشتن اطلاعات بیشتر در این حوزه به مقاله شاخص های منابع‌انسانی مراجعه نمایید.

سنجه‌های منابع‌انسانی در ایران و مهم ترین سنجه‌های منابع انسانی

همانطور که گفته شد هدف از سنجه‌های منابع‌انسانی، سنجش کمی وضعیت منابع‌انسانی برای رسیدن به اهداف سازمان می‌باشد. همین امر به صورت مستقیم با کیفیت عملکرد سازمان در ارتباط می‌باشد. از جمله مهم‌ترین سنجه‌های منابع‌انسانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

چهار مورد از مهم ترین سنجه های منابع‌انسانی

در ایران نیز برای اینکه بتوان از وضعیت منابع‌انسانی مطلع شد، می‌توان از مقایسه نتایج حاصل از سنجه‌های منابع‌انسانی بین کشورهای مختلف استفاده کرد. جدول زیر آمار مقایسه‌ای سنجه‌های منابع‌انسانی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان را که طی 5 سال توسط مجمع جهانی اقتصاد گزارش شده است را مشاهده می کنید.

سنجه‌های کلیدی برای اندازه گیری رشد استارتاپ

یکی از مسائل بسیار مهم برای استارتاپ‌ها، همین است که بتوانند از اندازه و چگونگی پیشرفت کسب و کار خود اطلاع داشته باشند. برای دستیابی به این هدف باید سنجه‌های درست تعریف کرده و از آن‌‌ها استفاده کنند.

همین سنجه‌ها، سنجه‌های‌کلیدی یا همان key metric نامیده می‌شوند. موسس این استارتاپ‌ها باید به سنجه‌های کلیدی توجه داشته باشند تا بتوانند با به کار بردن آن‌ها، اندازه و چگونگی رشد کسب‌و‌کار خود را به خوبی اندازه‌گیری کنند.

مشخصات و قابلیت های یک سنجه استارتاپ

سنجه‌های استارتاپ باید دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاصی باشند، تا بتوانند به صاحبان استارتاپ‌ها برای شناسایی نقاط قوت و ضعف کسب و کارشان کمک کنند. از جمله ویژگی‌ها و قابلیت‌های یک سنجه استارتاپ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ویژگی‌های یک سنجه استارتاپ

تفاوت های سنجه (Metric) و شاخص (KPI)

در توضیحات قبلی گفته شد که سنجه چیست؟ در همین بخش بررسی می‌شود که تفاوت شاخص و سنجه چیست؟ در تمامی سازمان‌ها، اندازه گیری، یک بخش مهم از فعالیت‌ها می‌باشد.

سازمان‌ها برای اینکه بدانند کسب‌و‌کارشان در چه وضعیتی قرار دارد تا بتوانند برای ادامه مسیر فعالیت خود برنامه ریزی کرده و به موفقیت دست یابند، نیاز به اندازه‌گیری فعالیت‌ها دارند. برای این کار از ابزارهای اندازه‌گیری مثل سنجه و شاخص استفاده می‌کنند، سنجه و شاخص باید متناسب با اهداف سازمان تعیین گردند.

سنجه‌ها اعداد بدست آمده از اندازه گیری‌ها هستند که به صورت نسبت، درصد و میانگین بیان می‌شوند. با استفاده از سنجه ها می‌توان شاخص‌ها را اندازه گرفت. شاخص هم یک سنجه است با این تفاوت که می‌تواند مسیر رشد کسب و کار را به سازمان نشان دهد، همچنین به سازمان در دستیابی به اهدافش کمک کند.

هیچ الزامی وجودی ندارد که شاخص حتما از لحاظ مالی ارزش داشته باشد. به عنوان مثال رضایت مشتریان است که می‌تواند به عنوان شاخص تعیین گردد.

نکات مهم و ضروری سنجه چیست؟

در ادامه مقاله در پاسخ به این سوال که نکات مهم و ضروری سنجه چیست؟ برخی از نکات مهم مطرح شده و بررسی گردیده است.

آیا یک سنجه، شاخص عملکرد کلیدی است؟

هر سنجه شاخص کلیدی عملکرد نیست ولی هر شاخص کلیدی عملکرد یک سنجه است. شاخص‌ کلیدی عملکرد باید متناسب با اهداف کسب‌و‌کار بوده و باعث تحقق اهداف سازمان و در نتیجه پیشرفت سازمان گردند.

چرا باید سنجه‌ هایی که مستقیم یا صریح تاثیرگذار نیستند را ارزیابی کنیم؟

شما میدانید منظور از ارزیابی سنجه چیست و چرا باید سنجه‌‌هایی که مستقیم یا صریح تاثیرگذار نیستند را ارزیابی کنیم؟ سنجه‌های مختلفی وجود دارند ولی سازمان‌ها همواره باید در انتخاب سنجه دقت کافی داشته باشند.

به همین دلیل قبل از اینکه سنجه تعیین گردد، ابتدا باید بر طبق اهداف سازمان و میزان تاثیرگذاری، آن را ارزیابی نمود تا سنجه درستی انتخاب گردد. چرا که اگر سازمان سنجه‌هایی تعیین کند که به طور مستقیم تاثیرگذار نباشند، در این صورت دچار سردرگمی می‌شود.

سنجه چیست؟

طراحی و به کارگیری سنجه و شاخص کلیدی عملکرد

سنجه به عنوان ابزار اندازه گیری، یک مفهوم عام دارد. یعنی در اکثر سازمان‌ها سنجه‌ها یکسان می‌باشند. لذا طراحی و به کارگیری سنجه آسان است. ولی شاخص کلیدی عملکرد پیچیده هستند و باید با دقت انتخاب شده و به کار گرفته شوند.

اکثر سنجه‌های مالی می‌توانند به عنوان شاخص کلیدی عملکرد طراحی شوند، ولی شاخص‌های کلیدی عملکرد باید متناسب با کسب و کار تعیین گردند. در جهت به کارگیری شاخص کلیدی عملکرد ابتدا مدیران سازمان‌ها باید اهداف کسب و کار خود را مشخص کنند.

سپس در راستای اهداف، شاخص‌های کلیدی مناسبی را تعریف کنند. این کار باعث می‌شود که شاخص کلیدی عملکرد همسو با اهداف سازمان باشد و به پیشرفت سازمان کمک کند. معمولا در مشاغلی که نتیجه محور و زمان دار است این شاخص تعریف شده و علاوه بر حداقل دستمزد براساس شاخص یک کارانه نیز در نظر گرفته می‌شود. رفتار با مشاغل سخت و زیان آور با این موضوع متفاوت است.

نقش سنجه های کیفیت خدمات حسابرسی بر نوسان بازده سهام

نوسان بازه سهام یکی از مفاهیم بسیار با اهمیت می‌باشد و در این میان نقش کیفیت خدمات حسابرسی نیز در نوسان بازده سهام بسیار مهم است.

تحقیقی که از بررسی نقش سنجه‌های کیفیت خدمات حسابرسی بر نوسان بازده سهام در شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است، نشان می ‌دهد که سنجه‌های کیفیت حسابرسی از جمله تعهدی اختیاری، تخصص در صنعت، رتبه موسسه حسابرسی، اندازه و نوع حسابرسی را نمی‌توان ابزار موثری بر نوسان بازده سهام شرکت‌ها دانست. ولی بین نسخه تجدید ارائه صورت‌های مالی با نوسان بازده سهام رابطه معناداری وجود دارد.

معیارهای key metric در کسب و کار اینترنتی

سنجه‌های‌کلیدی در کسب و‌کارهای مختلف متفاوت می‌باشند. لذا باید متناسب با کسب‌و‌کار، سنجه کلیدی انتخاب کرد. key Metric باید طوری انتخاب شود که بتوان با داده‌های دریافتی از آن، آینده را پیش بینی کرد، تا تصمیم گیری‌های درستی برای پیشرفت کسب و کار انجام داد.

همچنین key Metric حتماً باید کمی‌باشد و برای تمام افراد گروه قابل فهم درک باشد. مثلا در کسب‌و کارهای اینترنتی تعداد ثبت نام‌های سایت در ۲۰ روز گذشته و یا نرخ تبدیل ثبت نام کننده‌ها به مشتری می‌تواند به عنوان شاخص کلیدی باشد.

نتیجه گیری

هدف تمامی سازمان‌ها کسب حداکثر سود و رشد و پیشرفت در کسب و کار می‌باشد. برای رسیدن به این اهداف باید از پیشرفت کار خود آگاه باشند، تا تصمیمات درست بگیرند و به اهداف خود دست یابند. از ابزارهایی که می‌توان جهت اندازه گیری میزان رشد استفاده کرد، سنجه و شاخص می‌باشد که در این مقاله پاسخ سوال سنجه چیست؟ را دادیم.

به دلیل اهمیت زیاد تعیین سنجه و شاخص درست، سازمان‌ها باید آشنایی کافی با انواع سنجه ها و کاربرد آن‌ها داشته باشند، تا بتوانند سنجه و شاخص درست و متناسب با اهداف خود انتخاب کنند، تا به رشد و پیشرفت دست یابند. در پایان این مقاله، هر گونه سوال یا پیشنهاد خود را حتما در قسمت دیدگاه با ما مطرح نمایید.