سود ناخالص در حسابداری چیست؟

سود ناخالص در سازمان‌ها چگونه محاسبه می‌شود؟ از اهداف اصلی و نهایی هر کسب و کاری کسب سود است، برای کسب سود، شرکت باید متحمل هزینه­‌هایی شود؛ در صورتی که درآمد حاصل شده از خدمات ارائه شده یا کالای فروخته شده از هزینه‌­های متحمل شده بیشتر گردد، آنگاه می­‌توان گفت که در یک دوره مالی کسب و کار سوددهی داشته است.

ما در سازمان‌ها و موسسات با انواع سود روبه رو هستیم که هر کدام برنامه حسابداری موسسه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در آموزش حسابداری مقدماتی و حسابداری پیشرفته به انواع آن‌ها پرداخته بودیم و در مقاله پیش رو قصد داریم سود خالص و ناخالص را با جزئیات بیشتری شرح دهیم تا بتوانید سود و هزینه‌های شرکت را محاسبه کنید.

سود ناخالص یا Gross Profit چیست؟

ما انواع مختلفی سود مانند سود تلفیقی، سود ویژه و سود ناویژه می‌شناسیم که هر کدام به شیوه‌ای متفاوت محاسبه می‌شوند، اما اکنون قصد داریم سود خالص و ناخالص را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

اگر صورت­‌های مالی یک شرکت را بررسی کنید، یکی از مواردی که با آن مواجه می­‌شوید، سود ناخالص شرکت است. سودهای ناخالص حاصل درآمد شرکت، منهای بهای تمام شده کالاهای فروش رفته آن شرکت است، باید توجه کرد که بهای تمام شده کالای فروش رفته خود، دارای اجزایی است که در این بخش مجال صحبت در آن خصوص نیست.

تعریف سود ناخالص به زبان ساده

به زبان ساده اگر بخواهید سود ناخالص را محاسبه کنید، باید ابتدا نسبت به محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته یا خدمات ارائه شده اقدام کنید. بعد از محاسبه بهای تمام شده با در نظر گرفتن درآمد کل شرکت می­‌توانید با استفاده از فرمولی که در تصویر زیر آورده‌ایم نسبت به محاسبه سودناخالص اقدام کنید.

تعریف و فرمولی ساده برای محاسبه سودهای ناخالص در موسسات

سود ناخالص در حسابداری

در هر کسب و کاری اولین سطح سودآوری که در نظر گرفته می­‌شود، سودناخالص آن کسب و کار است، همان‌طور که گفته شد سودهای ناخالص به صورت درآمد حاصل از فروش منهای بهای تمام شده کالاهای فروش رفته محاسبه می­‌گردد، درآمد حاصل از فروش در اولین سطر از صورت سود و زیان و بهای تمام شده کالای فروخته شده معمولا درست در زیر آن ثبت می‌­شود.

هدف از محاسبه سود ناخالص

هر نوع سودی اعم از سود خالص، ناخالص و عملیاتی با هدف ارائه اطلاعات بیشتر در خصوص شرکت به ذینفعان، سرمایه گذاران و مدیران مورد استفاده قرار می‌­گیرد، این امر زمانی خود را نمایان می­‌کند که هدف مقایسه با سایر رقبای موجود در بازار و مقایسه دوره­‌های زمانی مختلف باشد.

به عبارت دیگر هدف از محاسبه سودناخالص برآورد کارایی شرکت است، مدیران با بررسی میزان ناخالصی شرکت، عملکرد شرکت را در حوزه‌های مختلف مالی بررسی می­‌کنند.

مقدار سود خالص شرکت، اطلاعات دقیقی از عملکرد گروه را در اختیار مدیران قرار می­‌دهد، تا آن‌­ها بتوانند نسبت به تصمیم‌­گیری به فعالیت یا عدم فعالیت شرکت اقدام کنند.

نحوه محاسبه سود ناخالص شرکت

در روش‌های محاسبه سود، اگر بهای تمام شده کالا /خدمات از درآمد حالص از فروش کالا /خدمات کسر شود، سودناخالص به دست می‌آید. بهای تمام شده شامل هزینه‌های مربوط به مواد اولیه و دستمزد مستقیم است؛ برای محاسبه سود ناخالص، هزینه‌هایی مانند هزینه تجهیزات و سربار در نظر گرفته نمی‌شود؛ به همین علت آن را سود ناخالص می‌گویند.

مثال محاسبه سود ناخالص یک شرکت واقعی

فرض کنید در شرکت ایران مجموع فروش کالا در طول یک دوره مالی برابر 8.000.000.000 ریال است، در صورتی که برگشت از فروش و تخفیفات برابر 50.000.000 ریال، تخفیفات نقدی فروش برابر 100.000.000 ریال باشد، با داشتن بهای تمام شده کالای فروش رفته به میزان 5.000.000.000 ریال، سود ناخالص شرکت ایران را با استفاده از فرمول ناخالص محاسبه کنید.

حاشیه سود ناخالص چیست؟

در اطلاعات موجود در صورت­‌های مالی تنظیم شده توسط هر شرکتی، یکی از مواردی که بسیار مهم است، میزان فروش و سود شرکت در طول دوره مالی موردنظر است، زیرا در مشخص شدن مالیات شرکت‌ها بسیار تاثیرگذار می‌باشد و همچنین با استفاده از این اطلاعات مدیران، ذینفعان و سرمایه گذاران می­‌توانند نسبت به تحلیل گذشته شرکت و برنامه ریزی برای آینده آن اقدام کنند.

یکی از اطلاعات قابل تفسیر که از صورت­‌های مالی مانند صورت سود و زیان، ترازنامه و حساب سود و زیان انباشته به دست می­‌آید و حاصل تقسیم سود بر میزان کل فروش شرکت در یک دوره معین است، حاشیه سود است. حاشیه سود خود به سه دسته حاشیه سود خالص، حاشیه سودناخالص و حاشیه سود عملیاتی تقسیم می­‌گردد.

فرمول حاشیه سود ناخالص

حاشیه سود عبارت است از تقسیم سود ناخالص، بر میزان فروش کل شرکت در یک دوره مالی معین، بر همین اساس برای به دست آوردن میزان حاشیه سودناخالص بعد از محاسبه میزان ناخالصی شرکت با استفاده از فرمول­‌های ارائه شده استفاده کرد.

نسبت حاشیه سود ناخالص

یکی از روش‌های بررسی وضعیت شرکت‌ها، تجزیه و تحلیل نسبت­‌های مالی است. با تجزیه و تحلیل نسبت­‌های مالی درک درستی از عملکرد وضعیت مالی شرکت به دست می‌­آید. نسبت‌های مالی انواع مختلفی دارند که در تصویر زیر آن‌ها را نام برده‌ایم.

آشنایی با انواع نسبت‌های مالی

نسبت حاشیه سودناخالص یکی از انواع نسبت­‌های سودآوری است که با استفاده از فرمول حاشیه سود ناخالص، به دست می‌­آید. در تحلیل نسبت حاشیه سود ناخالص، اگر گفته شود که نسبت حاشیه سودناخالص 25 درصد است؛ منظور این می‌باشد که شرکت پس از کسر هزینه‌های تولید، 25 درصد از فروش خود را سود کسب می‌کند.

تفاوت حاشیه سود خالص و ناخالص

برای درک بهتر باید به فرمول حاشیه سودناخالص و حاشیه سود خالص رجوع کرد. در این دو فرمول مشخص است که مخرج کسر فروش کل بوده و با یکدیگر برابر است؛ اما تفاوتی که وجود دارد در صورت کسر و مربوط به سود خالص و ناخالص شرکت در یک دوره معین می‌باشد. در ادامه با بررسی ناخالص در مقابل سود خالص این موضوع نیز مشخص می­‌شود.

حاشیه سود ناخالص در بورس

فعالان بازار بورس برای خرید یا فروش سهم، ابتدا نسبت به بررسی وضعیت مالی شرکت­‌ها می‌­پردازند، برای تحلیل وضعیت مالی شرکت­‌ها، معیارهای زیادی وجود دارد که مورد توجه آن­‌ها قرار می‌­گیرد، از جمله این معیارها به سود و زیان شرکت، هزینه­‌های عملیاتی و غیر عملیاتی، میزان نقدینگی می­‌توان اشاره کرد.

یکی از معیارهای اساسی که فعالان بازار بورس برای ارزیابی سلامت مالی شرکت و محاسبه مقدار نقدینگی باقی مانده حاصل از فروش کالا، بعد از کسر هزینه­‌های کالای فروخته شده مورد استفاده قرار می­‌دهند، حاشیه سودناخالص است. به طور کلی حاشیه سود ناخالص، در بورس یکی از معیارهای اساسی در تحلیل­‌های بنیادی است.

تفاوت سود خالص و ناخالص در حسابداری

با درک مفهوم سود خالص و ناخالص در حسابداری می­‌توان به تفاوت سود خالص با ناخالص نیز دست پیدا کرد، در تعریف سودناخالص به زبان ساده و مطالب بعد از آن توضیحات لازم در خصوص سودناخالص ارائه گردید، اما در خصوص سود خالص تعریف زیر بیان شده است.

میزان سودی است که پس از کسر مجموع بهای کالای فروخته شده، هزینه‌های عملیاتی و مالیات، از مجموع درآمدهای شرکت در طول یک دوره مالی به دست می­‌آید. با توجه به تعریف سود خالص و ناخالص می‌­توان به تفاوت آن­‌ها در حسابداری پی برد.

به عبارت دیگر در محاسبه سود خالص تمام هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تولید باید از درآمد کسر شود، اما برای محاسبه سودناخالص فقط هزینه­‌های مستقیم تاثیرگذار است و هزینه­‌های غیر مستقیم مانند هزینه‌­های اداری، حق بیمه کارکنان، محاسبه حقوق و دستمزد و مالیات در نظر گرفته نمی­‌شود.

بیان تفاوت سود خالص و ناخالص در حسابداری

سود ناخالص در مقابل سود عملیاتی

سود عملیاتی یک شرکت در یک دوره معین به مجموع درآمدهای شرکت از فعالیت‌های اصلی و عملیاتی منهای استهلاک و هزینه‌های عملیاتی مثل هزینه‌های فروش، عمومی و اداری گفته می­‌شود، به عبارت دیگر برای محاسبه سود عملیاتی، باید هزینه‌های فروش، اداری و سایر هزینه‌های عملیاتی باید از سودناخالص کسر و سایر درآمدهای عملیاتی به آن اضافه شود.

تفاوت سود خالص و ناخالص در محاسبه مانده اعتباری شرکت

برای دست یابی به اطلاعات میزان مانده معاملات در حساب اعتباری شرکت باید سودناخالص شرکت را مورد بررسی قرار داد، همچنین با بررسی سود ناخالص، مقدار فروش محصول یا خدمات با قیمت خرید اصلی قابل مقایسه است؛ اما برای بررسی جزئیات سود و زیان شرکت و مانده اعتباری دقیق شرکت، سود خالص مورد بررسی قرار می‌­گیرد.

اهمیت سود خالص و سود ناخالص در تهیه صورت‌های مالی

در مطالب قبل در خصوص سود خالص و ناخالص توضیحات لازم ارائه گردید، همچنین سود خالص و ناخالص در محاسبه مانده اعتباری شرکت مشخص گردید، اما با این وجود بهتر است که از اهمیت سود خالص و ناخالص در تهیه صورت‌های مالی شرکت‌­ها نیز آگاهی داشته باشید.

محاسبه سود خالص و ناخالص در دستیابی به اهداف اقتصادی شرکت بسیار مهم است، با محاسبه میزان سود خالص و ناخالص در خصوص ادامه کار شرکت و یا ایجاد تغییرات اساسی در شرکت می­‌توان تصمیم گیری کرد؛ بنابراین محاسبه سود خالص و ناخالص در تهیه صورت‌های مالی از اهمیت زیادی برخوردار است.

سود خالص و ناخالص در تعریف عملکرد شرکت

محاسبه سود خالص و ناخالص در تعریف عملکرد شرکت تاثیر بسزایی دارند و به همین علت تحلیلگران به این دو مورد توجه ویژه‌­ای دارند. سود خالص نشان دهنده این است که آیا شرکت در یک دوره فعالیت به سود رسیده است یا خیر، از طرفی سودناخالص پیشرفت کار در شرکت را به طور کلی به نمایش می­‌گذارد.

نتیجه گیری

هر کسب و کاری در طول دوره فعالیت خود باید به سود دست پیدا کند تا قادر به ادامه فعالیت باشد. سرمایه‌­گذاران، مدیران و ذینفعان برای برنامه ریزی بهتر و تصمیم گیری درست، باید نسبت به تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی حاصل از صورت­‌های مالی بپردازند. از جمله مهم­‌ترین این اطلاعات به سود ناخالص و سود خالص می­‌توان اشاره کرد.

به دلیل اهمیت سود خالص و ناخالص در موسسات، در مقاله‌ای که خواندید سعی کردیم تمام نکات و مفاهیم مهم سودناخالص و همچنین نحوه محاسبه آن را بیان کنیم تا بتوانید با کمک نرم افزار حسابداری بازرگانی سازمان خود به سودها دست یابید. در انتها اگر سوالی دارید می‌توانید در قسمت دیدگاه برایمان بنویسید.