سود چیست؟ بررسی انواع سود در بازارهای مالی

انواع سود چیست و بررسی انواع سود در بازارهای مالی چگونه انجام می‌شود؟ برای این‌که کسب و کاری موفق شود و از طرفی بتواند برای آینده خود تغییر استراتژی یا اصلاحی در برنامه­‌‌های خود داشته باشد، یکی از مهم­‌ترین مواردی که باید محاسبه شود، میزان سود یا زیان شرکت حاصل از فعالیت انجام شده در یک دوره مورد نظر است.

منظور از سود در این مبحث، نتایج درآمدی است که با کسر هزینه­‌های انجام شده در نرم افزار حسابداری برای هر سرمایه­‌گذاری حاصل می­‌شود؛ اما مسئله مهم این است که با توجه به اهداف هر یک از سهامداران، مدیران و سرمایه گذاران انواع سود و روش‌­های مختلف محاسبه سود وجود دارد که در ادامه به این موضوع پرداخته شده است.

انواع سود در حسابداری و مدیریت مالی

هر کسب و کاری در طول دوره فعالیت خود مطابق درآمد و هزینه‌­هایی که دارد در نهایت متحمل سود یا زیان می­‌شود و با توجه به اهمیت موضوع سود به خصوص بررسی انواع سود در بازارهای مالی برای سهامداران و شرکت‌­ها، در ادامه انواع سود که شامل حاشیه سود ناخالص، عملیاتی، خالص و انباشته است شرح داده شده است.

سود ناخالص

هر شرکت برای تولید یک محصول و یا ارائه خدمت، باید هزینه­‌هایی را متحمل شود. به این هزینه­‌های تحمیلی بهای تمام شده کالای ساخته شده یا خدمات ارائه شده می­‌گویند؛ حال اگر از مبلغ فروش کالا یا خدمات، بهای تمام شده کسر گردد، سود ناخالص به دست می‌­آید.

به عبارت دیگر سود ناخالص بیان­گر تفاوت میان درآمد کل و هزینه­‌های کل شرکت است. سود ناخالص به دست آمده نشان دهنده این امر است که درآمد کل شرکت از مقدار هزینه‌­های شرکت به چه میزان بیشتر است و در صورتی که درآمد کل کم‌تر از هزینه‌­های کل باشد، در این صورت شرکت متحمل زیان شده است.

سود عملیاتی

در بررسی انواع سود در بازارهای مالی (Examining The Types Of Profits In Financial Markets) یکی از آن­‌ها سود عملیاتی است؛ سود عملیاتی هنگامی به دست می‌­آید که مجموع درآمدهای حاصل از فعالیت­‌های اصلی و عملیاتی شرکت در یک دوره معین، منهای استهلاک و هزینه‌­های عملیاتی شرکت در همان دوره شود.

فعالان بازار سرمایه برای ارزیابی عملکرد مالی یک شرکت و همچنین میزان بهره‌وری و کارآیی آن از سود عملیاتی استفاده می­‌کنند؛ زیرا سود عملیاتی تاثیر مستقیمی بر ارزش شرکت و سهام شرکت در بازار سهام دارد.

سود عملیاتی یکی از انواع سود است که نشان دهنده قدرت رقابتی شرکت در بازار سرمایه می‌باشد، در محاسبه سود عملیاتی منظور از هزینه­‌های عملیاتی، هزینه‌­های اداری و فروش است.

برای بدست آمدن سود خالص باید هزینه ها را از درآمد کسر نمود

سود خالص

سود خالص یکی از انواع سود در صورت سود و زیان شرکت­‌ها است، مدیران و تصمیم گیرندگان شرکت برای بررسی پایداری و رشد یک شرکت به میزان سود خالص آن توجه می­‌کنند؛ اگر از مجموع درآمدهای شرکت، تمامی هزینه‌های عملیاتی، مالی و مالیاتی شرکت کسر گردد، سود خالص به دست می‌­آید.

سود انباشته

در شرکت­‌ها بعد از این که سودی حاصل می­‌شود و سود سهامداران پرداخت می­‌گردد، در صورتی که سود توزیع نشده­‌ای باقی بماند، قابل پس انداز است.

این مبلغ که به عنوان سود مازاد نیز شناخته می­‌شود به عنوان سود انباشته در نرم افزار حسابداری شرکتی ثبت می­‌گردد، سود انباشته سود خالص شرکت بعد از پرداخت سود سهامداران است که دست نخورده باقی می­‌ماند.

سود هر سهم (EPS)

در پایان سال مالی بعد از محاسبه سود خالص، باید سود خالص بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم شود و در نتیجه مقدار بدست آمده نشان دهنده سود هر سهم است، سود هر سهم در تحلیل­‌های بنیادی نقش موثری دارد و معیاری برای ارزیابی عملکرد شرکت در طی یک سال مالی است.

سود تقسیمی

وقتی سود تصویب شده در مجمع به تعداد سهام عادی شرکت تقسیم شود، سود تقسیمی به دست می­‌آید، برای مشاهده سود تقسیمی برخلاف سایر انواع سود باید به گزارش مجمع عمومی عادی مراجعه شود و برای نشان دادن بهره ­وری و عدالت در شرکت­‌ها یکی از موارد قابل بررسی سود تقسیمی است.

سود اقتصادی

سود اقتصادی مفهومی گسترده‌­تر از انواع سود است، در محاسبه سود اقتصادی علاوه بر هزینه‌­هایی مانند حقوق و دستمزد، اجاره و هزینه خرید مواد اولیه که در بررسی انواع سود در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می­‌گیرد، هزینه‌های پنهان یا هزینه فرصت‌ نیز در نظر گرفته می­‌شود. به طور کلی فرمول سود اقتصادی به شرح زیر است:

سود حسابداری

به تفاوت میان درآمد و هزینه‌های مستقیم، غیر مستقیم و هزینه استهلاک ثبت شده در دفاتر حسابداری یک شرکت در یک دوره معین سود حسابداری گفته می‌­شود.

سود حسابداری با استفاده از اصول و استانداردهای حسابداری محاسبه می­‌گردد، سود حسابداری که در صورت­‌های مالی شرکت نیز گزارش می­‌شود، با هدف تعیین عملکرد مالی شرکت در یک دوره مالی معین محاسبه می‌­گردد.

سود غیرعملیاتی

بیشتر شرکت‌­ها از فعالیت‌­های اصلی خود سود می­‌کنند که به آن سود عملیاتی گفته می­‌شود؛ اما گاهی شرکت­‌هایی وجود دارند که علاوه بر عملیات اصلی با توجه به فعالیت­‌هایی که دارند از عملیات غیر اصلی خود نیز سودی کسب می‌­کنند و به این سود که از فعالیتی به جز عملیات اصلی شرکت به دست می‌­آید، سود غیرعملیاتی گفته می­‌شود.

سود علمیاتی از کسر هزینه‌­های عملیاتی شرکت از درآمدهای عملیاتی حاصل شده و در صورت سودده بودن شرکت دائمی است؛ اما سود غیرعملیاتی از محل فعالیت­‌های غیر مرتبط با موضوع فعالیت شرکت به دست آمده و بر خلاف سود عملیاتی دائمی نمی­‌تواند باشد.

برای محاسبه سود قبل از بهره و مالیات درآمد را با مبلغ مالیات و بهره جمع می‌کنند

سود قبل از بهره و مالیات (EBIT)

در بررسی انواع سود در بازارهای مالی یکی از سودهای مورد بررسی سود قبل از بهره و مالیات است، این سود که هنگام تجزیه و تحلیل عملکرد عملیات اصلی یک شرکت برای سرمایه گذاران و تحلیلگران دارای اهمیت زایدی است، درآمد خالص شرکت قبل از کسر سود و هزینه مالیات بر درآمد است. فرمول سود قبل از بهره و مالیات شرح زیر است:

• • سود قبل از بهره و مالیات= هزینه مالیات + هزینه بهره + درآمد خالص

سود قبل از بهره، مالیات، استهلاک و کاهش ارزش (EBITDA)

در بررسی انواع سود در بازارهای مالی تحلیل گران و صاحبان مشاغل برای درک توانایی یک کسب و کار در ایجاد جریان نقدی و همچنین قضاوت در خصوص عملکرد عملیاتی شرکت به سود قبل از بهره، مالیات، استهلاک و کاهش ارزش (EBITDA) مراجعه می‌کنند.

اگر سود خالص شرکت با بهره، مالیات و استهلاک دارایی­‌های نامشهود و استهلاک دارایی­‌های مشهود جمع شود، آنگاه سود قبل از بهره، مالیات، استهلاک و کاهش ارزش (EBITDA) حاصل می­‌شود و به عقیده بسیاری از تحلیل­گران در میان انواع سود، این سود بازتاب واضح‌­تری از عملکرد شرکت را ارائه می­‌دهد.

تفاوت انواع سود با یکدیگر

با مطالعه و بررسی هر یک از انواع سود مشخص می­‌شود که در تعریف نیز آن‌­ها با یکدیگر تفاوت­هایی دارند؛ علاوه بر این کارشناسان، تحلیل­گران و مدیران نیز برای بررسی وضعیت شرکت در هر مورد به یک یا چند مورد از انواع سود رجوع می­‌کنند. در ادامه به مقایسه سود ناخالص، عملیاتی، خالص، سود حسابداری و سود اقتصادی پرداخته شده است.

مقایسه سود ناخالص، عملیاتی و خالص

سود ناخالص، سودی است که بعد از کسر هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید یک محصول از مجموع درآمد در یک دوره مالی به دست می‌آید؛ اما سود خالص پس از کسر همه هزینه‌های یک شرکت در طول دوره مالی، از مجموع درآمد حاصل می­‌شود.

با بررسی سود ناخالص می‌­توان کارآیی تولید و فروش را ارزیابی کرد و همچنین سود ناخالص برای مقایسه قیمت­‌های فروش و هزینه‌های تولید کاربرد دارد؛ اما سود خالص وضعیت مالی یک شرکت را مشخص کرده و ذینفعان با بررسی سود خالص در خصوص سرمایه گذاری و مدیریت منابع می­‌توانند تصمیم گیری نمایند.

سود عملیاتی یا درآمد عملیاتی یا سود قبل از بهره و مالیات سودی است که از سود ناخالص مشتق شده و درآمدهای غیر عملیاتی در آن دیده نمی‌­شود، اگر درآمد غیرعملیاتی در یک شرکت صفر باشد در این صورت، سود قبل از بهره و مالیات و سود عملیاتی یکسان است.

مقایسه سود حسابداری و اقتصادی

سود حسابداری از تفاوت میان درآمد و هزینه‌­های تحمیل شده در درون شرکت و طبق اصول حسابداری محاسبه شده و به دست می‌آید؛ اما برای محاسبه سود اقتصادی علاوه بر تفاوت بین هزینه و درآمد باید هزینه­‌های پنهان یا هزینه‌­های ضمنی نیز در نظر گرفته شود و همچنین سود اقتصادی معمولا کم‌تر از سود حسابداری است.

چرا تحلیل سود در کسب و کار مهم است؟

سود نشان دهنده سلامت مالی شرکت است؛ اما برای این‌که از این سلامت مالی اطمینان خاطر کسب شود باید نسبت به تحلیل سود در کسب و کار اقدام شود، هدف کلی تحلیل سود شامل بررسی رضایت‌مندی مشتری، کمک به مدیران جهت تصمیم‌ ­گیری بهتر، استفاده مناسب از منابع و برنامه ریزی است.

تحلیلگران، مدیران و سرمایه گذاران به تحلیل سود علاقه زیادی دارند؛ زیرا سرمایه گذاران و تحلیل گران براساس میزان سوددهی شرکت، نسبت به سرمایه گذاری تمایل پیدا می­‌کنند، از طرفی پاداش مدیران نیز با توجه به میزان سوددهی شرکت مشخص می­‌شود؛ بنابراین تحلیل سود در کسب و کارها از دیدگاه­‌های مختلف دارای اهمیت است.

چگونه سوددهی یک شرکت را ارزیابی کنیم؟

برای مدیریت بهتر یک شرکت و همچنین در بازارهای مالی برای این‌که از وضعیت مالی شرکت درک درستی کسب شود باید نسبت به تجزیه و تحلیل اجزای صورت‌­های مالی از جمله صورت سود و زیان اقدام شود؛ همچنین برای این‌که سود شرکت مورد بررسی دقیق قرار بگیرد از دو طریق بررسی صورت­‌های مالی و استفاده از نسبت­‌های مالی می­‌توان اقدام کرد.

تحلیل صورت های مالی

صورت­‌های مالی در یک دوره زمانی اطلاعات مالی شرکت را شامل می­‌شوند، با تجزیه و تحلیل صورت­‌های مالی علاوه بر ارزیابی دقیق‌­تر، شناخت عمیق‌­تری نیز از عملکرد مالی شرکت به دست می‌­آید؛ در تحلیل صورت­‌های مالی، تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان برای ارزیابی سوددهی شرکت نقش موثری دارد.

صورت سود و زیان یکی از انواع صورت‌های مالی اساسی است که کاربرد بسیاری در این زمینه دارد، در صورت سود و زیان میزان درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات، انواع هزینه‌های تحمیل شده بر شرکت، تفاوت درآمدهای حاصل شده و هزینه‌های تحمیل شده تعیین می­‌شود که نتیجه آن محاسبه سود یا زیان شرکت است.

در صورت سود و زیان سود خالص باید درج شود

استفاده از نسبت های مالی برای بررسی سودآوری

با استفاده از نسبت‌های مالی می­‌توان میزان کارآیی شرکت در استفاده از دارایی‌ها و سودآور بودن عملیات شرکت را بررسی کرد؛ مدیران، سرمایه گذاران و تصمیم­ گیرندگان برای درک جامع و صحیح از عملکرد مالی شرکت و به خصوص میزان سود آوری شرکت، به بررسی نسبت‌­های مالی می­‌پردازند.

نسبت­‌های مالی شامل نسبت‌های نقدینگی، سودآوری، اهرمی و کارآیی هستند. با استفاده از هر یک از موارد ذکر شده در خصوص نسبت­‌های مالی، مسئله‌­ای از شرکت مورد بررسی قرار می­‌گیرد و به عنوان مثال تحلیل­گران در بررسی انواع سود در بازارهای مالی به نسبت سود آوری با هدف بررسی سودآوری و بازده شرکت می‌پردازند.

اشتباهات رایج در تحلیل سود و راه‌­های جلوگیری از آن

هر چند برای تحلیل سود ابزارهای مختلفی از جمله صورت­‌های مالی در اختیار مدیران، حسابدارن و ذینفعان قرار می­‌گیرد؛ اما باید به این نکته نیز توجه کرد که در این زمینه نیز اگر دقت کافی نشود، اشتباهاتی ممکن است رخ بدهد که مانع از تحلیل صحیح انواع سود شود.

اشتباه در محاسبه سود، عدم توجه به هزینه­ه‌ای پنهان و نادیده گرفتن تاثیر مالیات بر سود شرکت از جمله اشتباهات رایج در تحلیل سود است.

اشتباهات در محاسبه سود خالص

محاسبه سود از مسائل مهمی است که بر تصمیم‌گیری‌های اساسی شرکت‌ها تأثیر مستقیم دارد، هر چند در ظاهر محاسبه سود ساده به نظر می­‌رسد، اما در واقعیت محاسبه صحیح سود خالص و رفع اشتباهات مرسوم در این فرآیند می‌تواند مشکلات زیادی را در پی داشته باشد.

برای جلوگیری از اشتباهات رخ داده در محاسبه سود باید روش­‌های مختلف محاسبه سود را شناخت و سپس با توجه به مزایا و معایبی که هر روش دارد، روشی برای محاسبه سود خالص شرکت انتخاب شود که کم‌ترین میزان خطا و بیشترین مزایا را داشته باشد.

توجه نکردن به هزینه‌­های پنهان

علاوه بر هزینه‌های آشکار که به صورت هزینه‌­های مستقیم و غیرمستقیم در شرکت­‌ها وجود دارد و در محاسبه سود خالص در نظر گرفته می­‌شوند، هزینه‌­هایی به نام هزینه پنهان و در بخش­‌های مختلف شرکت وجود دارد؛ برای این‌که یک شرکت بتواند سود خالص و واقعی خود را به دست بیاورد باید هزینه­‌های پنهان را نیز شناسایی و مورد بررسی قرار بدهد.

هزینه‌­های پنهان در بخش‌­های مختلفی از جمله منابع انسانی، بخش مالی، حوزه استراتژیک و فرآیندها، فناوری اطلاعات و ارتباطات، بازار و ارتباط با مشتری، زنجیره تامین، فنی و مهندسی وجود دارد، راهکار شناسایی هزینه پنهان درک ضرورت نگاه متفاوت به کسب و کار و استفاده از جلسات ایده­پردازی و تشویق افراد است.

نادیده گرفتن تاثیر مالیات

در صورتی که مالیات پرداختی در شرکت نادیده گرفته شود، آنگاه سود خالص شرکت نیز متفاوت خواهد بود و با توجه به این‌که مالیات‌ معمولاً براساس سود خالص شرکت محاسبه می‌شود، در نتیجه هرچه مالیات بیشتر شود به این مفهوم است که سود خالص شرکت کم‌تر می­‌شود.

پس علاوه بر این‌که مالیات نباید نادیده گرفته شود، باید شرکت‌­ها تلاش کنند تا با استفاده از استراتژی‌های مالیاتی، بحث مالی را با دقت مدیریت نمایند تا از پرداخت مالیات‌های اضافی جلوگیری شود؛ جلوگیری از پرداخت مالیات اضافی و همچنین کاهش اثر مالیات منجر به حفظ سود آوری شرکت می‌­شود.

نتیجه گیری

در مفهوم اقتصادی و حسابداری و همچنین ارزیابی عملکرد مالی شرکت‌ها و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی صحیح، انواع سود نقش ویژه‌ای دارد و به همین علت تحلیل­گران و سرمایه گذاران برای بررسی دقیق در خصوص آینده یک شرکت به بررسی انواع سود در بازارهای مالی می­‌پردازند.

در مدیریت مالی و حسابداری انواع سود تعریف شده که هر یک روش محاسب‌ه­ای مجزایی دارد و علاوه بر این هر یک از آن­‌ها کاربردهای متفاوتی دارد؛ بنابراین تحلیلگران بازارهای مالی، مدیران و سرمایه‌­گذاران هر یک براساس ایده و برنامه­‌ای که دارند، نسبت به بررسی انواع سود در بازارهای مالی می‌­پردازند.