مدیریت ریسک در حسابداری و بررسی انواع و تکنیک‌های آن

مدیریت ریسک در حسابداری چیست؟ همواره سرمایه گذاری و کسب و کارها از نظر مالی با میزانی ریسک همراه هستند، برای آن‌که اثرات ریسک در بخش مالی و نرم افزار حسابداری بر نتیجه فعالیت­‌های سازمان کم‌تر شود، باید مدیریت صحیح ریسک در سازمان به خصوص مدیریت ریسک در حسابداری اجرا گردد.

شناسایی، بررسی و تجزیه و تحلیل از جمله مواردی است که در مدیریت ریسک در حسابداری و مالی موثر است؛ به عبارتی اگر با مطالعه درست، ریسک موجود در حسابداری شناسایی شود و سپس تجزیه و تحلیل صحیح صورت بگیرد، در نهایت امکان مدیریت ریسک در حسابداری وجود دارد.

تعریف مدیریت ریسک در حسابداری

هر سازمانی دارای ریسک­‌هایی است که موجودیت سازمان را تهدید می­‌کند، برخی از این ریسک­‌ها قابل برطرف کردن بوده و اما برخی دیگر را باید به فرصت تبدیل کرد.

ریسک موجود در حسابداری نیز باید به درستی تشخیص داده شود و مدیریت گردد؛ به شناسایی، تجزیه و تحلیل و بررسی ریسک در حسابداری، مدیریت ریسک در حسابداری گفته می­‌شود.

به عبارت دیگر به مدیریت عدم قطعیت­‌های مالی، بدهی­‌های قانونی، مدیریت فناوری­‌های موجود در بخش مالی و حسابداری مدیریت ریسک در حسابداری گفته می­‌شود و باید در نظر داشت که این مدیریت به گونه‌­ای رقم بخورد که در نهایت عملکرد کلی بتواند منجر به پیشرفت سازمان گردد.

انواع ریسک‌های مالی در حسابداری

در دوره حسابداری گفتیم که دلایلی که موجب می­‌شود تا محاسبه مجدد در حسابداری انجام شود به مفهوم ریسک در حسابداری شناخته می­‌شود؛ عوامل مختلفی مانند اشتباهات حسابداری، تغییر زیرساخت حسابداری و نوسانات نرخ ارز، منجر به محاسبه مجدد در حسابداری می­‌گردد. در تصویر زیر انواع ریسک مالی در حسابداری را نام برده‌ایم.

ریسک کنترلی و ذاتی از انواع ریسک در حسابداری به شمار می‌آیند

ریسک عدم کشف

خطاهایی که در بخش مالی و حسابداری وجود دارد گاهی برخی از آن‌­ها کشف نمی­‌شوند و عدم کشف خطای موجود منجر به عدم اصلاح خطا می­‌گردد؛ به این نوع از ریسک که ریسک عدم کشف نام دارد، در بحث حسابرسی محدودیت داشته و سقف مشخصی از نظر مبلغی برای آن مشخص کرده و نیاز به رسیدگی ندارد.

ریسک ذاتی

خطا و اشتباهاتی که در بخشی از فرآیندهای حسابداری سازمان رخ می‌­دهد، به عنوان ریسک ذاتی شناخته می­‌شود و ریسک ذاتی تحت تاثیر عواملی همچون اشتباهات غیر‌عمدی حسابداران در زمان انجام عملیات حسابداری، تورم، ناکارآمدی پرسنل و محدودیت­‌های نقدینگی قرار دارد.

ریسک کنترل

اگر حسابداران اطلاعات ثبت شده در سیستم حسابداری را به درستی کنترل نکنند، منجر به این امر می‌­شود که گاهی اطلاعات نادرستی در سیستم ثبت گردد و در این صورت در حساب­‌های ثبت شده ریسک کنترل به وجود می‌­آید. ریسک کنترل قابل کنترل و کاهش است و مسئولیت آن بر عهده میران مالی قرار دارد.

فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک در حسابداری

عموم مردم کلمه ریسک را معادل خطر کردن می‌­دانند؛ اما باید توجه داشت که ریسک و مدیریت ریسک در حسابداری با مفهوم خطر کردن ارتباطی ندارد؛ بلکه در حسابداری ریسک­‌ها مدیریت می­‌شوند تا سازمان بتواند به اهداف از پیش تعیین شده خود برسد، فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک در حسابداری شامل تشخیص خطر، تحلیل خطر و ارزیابی آن است.

تشخیص خطر

در خصوص نتیجه خطرات ریسک، خطرات اقتصادی، زیست محیطی و قانونی شامل حال سازمان می­‌شود؛ اما در بخش حسابداری در ابتدا خطر اقتصادی است و سپس بحث مربوط به خطرات قانونی که شامل رعایت استانداردهای حسابداری است، پس برای مدیریت ریسک، بحث تشخیص بسیار مهم است.

تحلیل خطر

اگر خطر ریسک به درستی شناسایی شود، سپس نوبت به تحلیل ریسک می­‌رسد. تحلیل خطر ریسک منجر به شناسایی دامنه ریسک می­‌شود.

با شناسایی دامنه ریسک و پاسخ­گویی به سوالات مرتبط با ریسک حاصل شده، می‌­توان به یک نتیجه نهایی در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش ریسک دست یافت.

ارزیابی خطر

در مرحله ارزیابی خطر، میزان خطر ریسک به صورت کمی تعریف شده و به بحث گذاشته می­‌شود؛ مدیران در این مرحله با توجه به سناریوهای متفاوتی که در خصوص پذیرش و یا عدم پذیرش ریسک وجود دارد، نتایج احتمالی را بررسی و در نهایت نتیجه نهایی را اعلام می­‌کنند.

استراتژی‌های کاهش و کنترل ریسک در حسابداری

بعد از آن‌که ریسک در سازمان شناسایی گردید و مورد ارزیابی قرار گرفت، باید نسبت به مدیریت و کنترل آن اقدام شود و هدف از مدیریت ریسک در حسابداری، کاهش اثرات زیان آور و برنامه ریزی برای جلوگیری از رخ دادن اتفاق مشابه در آینده است، استراتژی‌های کاهش و کنترل در حسابداری به شرح موارد زیر است:

انتقال ریسک

گاهی مدیران با بررسی و ارزیابی‌هایی که انجام می­‌دهند به این نتیجه می­‌رسند که برای افزایش تاب آوری سازمان بهترین راه انتقال ریسک به سایر بخش‌های سازمان است؛ انتقال ریسک موجب می­‌شود تا هزینه­‌های کوچک توسط سازمان پذیرفته شود و از رخ دادن هزینه‌­های بزرگ جلوگیری شود.

اجتناب از ریسک

یکی از ساده­‌ترین راه­‌های مدیریت ریسک، اجتناب از ریسک یا جلوگیری از رخ دادن ریسک است، شاید در بسیاری از قسمت‌­های سازمان این مدل از مدیریت ریسک جوابگو باشد؛ اما در بحث حسابداری اجتناب از ریسک به دلیل خطا و اشتباهاتی که ممکن به صورت غیر عمدی رخ دهد نمی­‌تواند مورد نظر باشد.

کاهش اثرات منفی ریسک

در بحث مدیریت ریسک در حسابداری اگر ریسک به درستی شناسایی شود، آنگاه اثرات منفی ریسک بر سازمان نیز مشخص می‌گردد، حال با مشخص بودن اثرات منفی ریسک و با انجام اقدامات به موقع و موثر تا حدودی می­‌توان اثرات منفی ریسک را کاهش داد.

پذیرش ریسک

در برخی مواقع برگشتن و اصلاح عملیات انجام شده در بحث حسابداری به علت گذشت زمان و سایر موارد قانونی به نفع سازمان نبوده و یا کلا به علت عبور از یک دوره مالی امکان پذیر نیست، در این صورت بهترین راه برای مدیریت ریسک، پذیرش ریسک موجود است.

چارچوب مدیریت ریسک COSO

چارچوب مدیریت ریسک COSO یک رویکرد ساختاریافته با 20 اصل است که به سازمان­‌ها در کاهش خطرات مربوط به تخلفات قانونی و اخلاقی کمک می­‌کند و علاوه بر این چارچوب با ایجاد ارزش برای سازمان منجر به افزایش حاکمیت کلی و یکپارچگی عملیاتی می­‌شود.

نقش فناوری در مدیریت ریسک

مدیریت ریسک در حسابداری با هدف کاهش اثرات زیان آور یک فعالیت و جلوگیری از رخ دادن حوادث ناخواسته در سازمان اجرا می‌شود و سازمان‌­ها در این مسیر برای دستیابی به نتایج مطلوب­‌تر می­‌توانند از فناوری­‌های جدید و نرم افزارهای موجود کمک بگیرند.

نقش هوش مصنوعی در پیش بینی و کنترل ریسک مالی

یکی از فناوری­‌های مورد نظر، استفاده از هوش مصنوعی در رابطه با مدیریت ریسک در حسابداری است. هوش مصنوعی با تکیه بر آمار و ارقام موجود قادر به انجام تحلیل‌­های مورد نیاز، پیش بینی روندهای مالی و کاهش اشتباهات سهوی است. این اقدامات در برنامه ریزی­‌های استراتژیک و مدیریت ریسک به مدیران مالی کمک قابل توجهی می­‌کند.

نرم‌افزارهای حسابداری و سیستم های کنترل داخلی

نرم افزار حسابداری رایگان دسترسی به داده­‌های مالی توسط مدیران و حسابرسان داخلی را تسهیل کرده و آن‌­ها جهت دریافت تمامی داده­‌های ثبت شده نیاز به صرف زمان نخواهند داشت؛ همین امر موجب کنترل لحظه­‌ا‌ی سیستم شده و در صورت بروز خطا، اشتباه و یا سوء استفاده­‌های احتمالی، اقدامات به موقع انجام خواهد شد.

برای مدیریت ریسک باید خطرات شناسایی نظارت و بازبینی شوند

نمونه‌های موفق ریسک در حسابداری

در خصوص نمونه موفق مدیریت ریسک در حسابداری به استفاده از بهترین نرم افزار حسابداری ابری و نرم افزارهای حسابداری در سازمان­‌ها و شرکت‌­ها می‌­توان اشاره کرد.

با استفاده از این نرم افزارهای خطاهای موجود در ثبت سند حسابداری کاهش یافته و علاوه بر این مدیران مالی نظارت و کنترل مستمر بر سیستم حسابداری دارند، این نظارت مستمر موجب می­‌شود تا مدیران بتوانند در خصوص اشتباه رخ داده در زمان مناسب واکنش نشان بدهند.

نتیجه گیری

مدیریت ریسک در حسابداری یعنی این‌که خطرات احتمالی موجود در حسابداری و نرم افزار سامانه مودیان و واحد مالی سازمان شناسایی شود و سپس براساس درجه اهمیت هر ریسک، راهکار مناسبی ارائه گردد، این راهکارها باید به نحوی باشند که اجرای آن هزینه­‌های اضافی را بر سازمان تحمیل ننماید.

در مقاله‌ای که خواندید سعی شد موضوعات مهم و ضروری مربوط به مدیریت ریسک در مباحث حسابداری را به صورت کامل و قابل فهم شرح دهیم، اکنون می‌توانید سوالات و نظرات خود را از طریق دیدگاه برایمان بنویسید.