آموزش حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی و تفاوت آن ها

مدیران به منظور تصمیم گیری صحیح و درست اطلاعات هزینه و درآمد شرکت را بررسی می کنند، که تاثیر اصلی آن بر روی صورت سود و زیان شرکت است. حال به منظور شناسایی صحیح و به موقع هزینه و درآمد شرکت باید از مبنای حسابداری مناسب استفاده کنند، مبنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی بیشترین کاربرد را در حسابداری دارد.

در این مقاله سعی داریم مبناهای حسابداری مختلف بررسی و ویژگی های هر یک را بازگو کنیم. از بین مبناهای مختلف در حسابداری، مبنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی رواج بیشتری داشته و بیشتر موسسات درآمدها و هزینه های خود را بر اساس این دو مبنا محاسبه می کنند، بنابراین لازم است تا به تشریح کامل این دو مبنا و همچنین تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی بپردازیم.

مبانی حسابداری

بعضی از شرکت ها میزان هزینه ها و درآمدهای خود را به محض وقوع شناسایی و در دفاتر خود ثبت می کنند (بیشتر بخوانید: نحوه تهیه و تایید صورتهای مالی در کاربرگ 6020)، اما بعضی شرکت ها یا موسسات، تا زمانی که وجهی را بابت درآمد دریافت نکنند و یا وجهی بابت هزینه پرداخت نکنند، درآمد و هزینه را شناسایی و ثبت نمی کنند؛ این که شرکت انتخاب کند چه مقطع زمانی را برای شناسایی درآمد و هزینه خود قرار دهد، مبنای حسابداری می گویند و در اینجاست که معنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی آشکار می گردد.

مبانی حسابداری یعنی مقطع زمانی مورد تشخیص شرکت برای شناسایی درآمد و هزینه

مبنای تعهدی در حسابداری

برای تعریف مبنای تعهدی در حسابداری باید بگوییم که شناسایی درآمد و هزینه های شرکت، در زمانی که درآمد و هزینه فقط ایجاد شده باشد و ممکن است هنوز وجهی بابت آن مبادله نشده باشد را روش حسابداری تعهدی می گویند.

مبنای نیمه تعهدی

اگر برای شناسایی درآمد موسسه همانند روش حسابداری نقدی ، درآمد را پس از دریافت وجه ثبت کنیم ولی برای شناسایی هزینه های موسسه، هزینه ها را به محض اینکه تعهد برای پرداخت ایجاد می شود، مانند روش حسابداری تعهدی استفاده کنیم، چنین روشی را مبنای نیمه تعهدی می نامند.

مبنای تعهدی تعدیل شده

در روش حسابداری تعهدی تعدیل شده، درآمد هایی به عنوان درآمد دوره شناسایی و در حسابها ثبت می شود، که برای ما قابلیت وصول داشته باشد و از دریافت آن مطمئن باشیم، اما هزینه ها پس از ایجاد تعهد پرداخت، شناسایی می شوند.

مبنای نقدی

استفاده از مبنای حسابداری نقدی این اطمینان را به ما می دهد که، درآمد ها و هزینه های ثبت شده در حسابها کاملا واقعی هستند؛ زیرا در این روش تا زمانی که وجهی بابت درآمد دریافت نشود، درآمد شناسایی نمی شود و همچنین هزینه ها تا زمانی که وجه آن پرداخت نشود، به عنوان هزینه ی موسسه شناسایی نخواهد شد.

مبنای نقدی تعدیل شده

چنانچه برای شناسایی درآمد موسسه، پس از دریافت وجه و برای شناسایی هزینه های آن پس از پرداخت وجه یا شناسایی پیش پرداخت را ثبت کنیم، از روش مبنای نقدی تعدیل شده استفاده کرده ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره پیش پرداخت و نحوه ثبت آن، حتما مقاله انواع پیش پرداخت را مطالعه کنید.

شناسایی مبنای صحیح در حسابداری نقدی

حسابداری تعهدی چیست؟

شرکت ها اگر از روش حسابداری تعهدي استفاده کنند باید درآمد خود را به محض اینکه ایجاد می شود شناسایی کنند، که حتی ممکن است وجهی از این بابت دریافت نکرده باشد، اما شناسایی و ثبت درآمد باید صورت گیرد.

برای هزینه ها هم به همین صورت که به محض اینکه تعهد برای پرداخت یک هزینه ایجاد می شود، در صورتی که ممکن است هنوز وجهی پرداخت نشده باشد، باید آن را در دفاتر موسسه به عنوان هزینه ثبت کرد.

لازم به ذکر است که کلیه حسابداران برای تمرین و ثبت صورتهای مالی میتوانند از کاربرگ حسابداری استفاده کنند.

چهار ویژگی اصلی حسابداری تعهدی

یکی از اصول مهم در حسابداری اصل تطابق هزینه با درآمد است؛ یعنی هزینه های یک دوره مالی از درآمد های همان دوره باید کسر شود، مهم ترین ویژگی روش حسابداری تعهدی رعایت این اصل حسابداری است.

ویژگی دیگر این روش این است که تمام درآمدها، مطالبات، هزینه ها و بدهی های مربوط به یک دوره، در همان دوره شناسایی و ثبت می شود؛ که این امر خود موجب می شود اطلاعات صحیح و به موقع در اختیار مدیران موسسه قرار گیرد.

در این روش با توجه به اینکه اطلاعاتی که در اختیار مدیران قرار می گیرد، اطلاعات واقعی و درستی از عملکرد موسسه را نشان می دهد، در نتیجه مدیران تصمیمات بهتری می توانند بگیرند.

حسابداری تعهدی یعنی شناسایی هزینه ها به محض ایجاد

به طور خلاصه می توان ویژگی‌های این روش به صورت زیر نام برد:

• رعایت اصل تطابق
• ثبت درآمدها، مطالبات، هزینه ها و بدهی ها در همان دوره ای که اتفاق افتاده است
• ارائه اطلاعات مالی واقعی به مدیران
• کمک به مدیران برای تصمیم گیری بهتر

چرا از حسابداری تعهدی استفاده می شود؟

با توجه به ویژگی های ذکر شده برای روش حسابداری تعهدي، این روش مبنای بهتری برای استفاده در موسسات می باشد، زیرا برای یک موسسه و ذینفعان آن واقعی بودن عملکرد مالی یک موسسه مهم است.

حسابداری تعهدی در دستگاههای دولتی

در ایران تا قبل از سال 1394 مبنای حسابداری مورد استفاده، مبنای نقدی تعدیل شده بوده است. از سال 1394 با ابلاغ چارچوب نظری و استاندارد های حسابداری بخش عمومی، مبنای حسابداری مورد استفاده، مبنای تعهدی است. حسابداری دولتی یکی از شاخه های حسابداری می باشد که در سازمان ها استفاده بسیار زیاد و نقش مهمی دارد، اگر می خواهید اطلاعات بیشتری درباره این شاخه بدست آورید حتما مقاله حسابداری دولتی را مطالعه نمایید.

حسابداری نقدی چیست؟

در روش حسابداری نقدی باید درآمد موسسه ناشی از انجام خدمات یا فروش کالا را پس از دریافت وجه شناسایی کرد، در صورتی که ممکن است بین انجام خدمات یا فروش با درآمد شناسایی شده فاصله زمانی زیادی وجود داشته باشد. همچنین برای هزینه های موسسه نیز پس از اینکه وجه پرداخت می شود، هزینه شناسایی می شود.

حسابداری نقدی یعنی شناسایی درآمدها پس از دریافت وجه

تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی

تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی در زمان و مقطع شناسایی درآمد و هزینه است؛ درآمد و هزینه در حسابداری نقدی قابلیت اعتماد بیشتری وجود دارد اما در روش حسابداری تعهدي ممکن است بخشی از درآمد شناسایی شده، وصول نشود. صورتهای مالی که با روش حسابداری نقدی شناسایی شده اند، معمولا شامل حسابهای دریافتی و پرداختنی نیستند.

آموزش حسابداری تعهدی

در بین دو روش حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی روش حسابداری نقدی کاربرد بسیار اندکی دارد، به همین خاطر آموزش حسابداری تعهدي بیشتر مورد توجه قرار میگرد؛ در ادامه بیشتر به بررسی و آموزش حسابداری تعهدی می پردازیم.

ثبت های حسابداری تعهدی

ثبت های حسابداری تعهدی همان ثبت های مالی است که در تمام موسسات مورد استفاده قرار می گیرد. برای درک بهتر و آموزش حسابداری تعهدي یک مثال را بیان می کنیم:

شرکت A تعدادی ملزومات به طور نسیه به مبلغ n ریال خریداری نمود. ثبت آن در ماهیت حسابها به این صورت خواهد بود:

• ملزومات (بدهکار)
• حسابهای پرداختنی (بستانکار)

در این روش بدون توجه به اینکه وجه پرداخت شده است یا نه و یا چه زمانی قرار است پرداخت شود، باید تعهد پرداخت آن (حسابهای پرداختی) را در برنامه حسابداری ثبت نمود.

بستن حسابها در حسابداری تعهدی

در پایان سال مالی باید حسابهای موقت و دائم از یکدیگر تفکیک شوند و حسابهای موقت بسته شوند، به منظور بستن حسابها در حسابداری تعهدی باید  از یک حساب واسط به نام حساب خلاصه سود و زیان استفاده نمود. در ادامه به آموزش حسابداری تعهدي با استفاده از حساب واسط می پردازیم، جملات زیر را با دقت بیشتری بخوانید:

حساب درآمد در طول سال مالی دارای مانده بستانکار می باشد، به منظور بسته شدن این حساب باید آن را بدهکار کرد و معادل آن باید حساب واسط خلاصه سود و زیان را بستانکار نمود.

• درآمد (بدهکار)
• خلاصه سود و زیان (بستانکار)

حساب هزینه در طی دوره مالی دارای مانده بدهکار می باشد، که به منظور بسته شدن باید معکوس شود و معادل جمع هزینه، حساب خلاصه سود و زیان بدهکار می شود.

• خلاصه سود و زیان (بدهکار)
• هزینه ها (بستانکار)

در نهایت باید حساب خلاصه سود و زیان را مانده گیری کنیم، اگر مانده بدهکار باشد یعنی هزینه ها بیشتر بوده است و نشان زیان موسسه است، که باید برای بستن آن بستانکار شود و به جای آن حساب سرمایه بدهکار می شود (سرمایه موسسه کاهش می یابد).

• سرمایه (بدهکار)
• خلاصه سود و زیان (بستانکار)

در صورتی که مانده حساب خلاصه سود و زیان بستانکار باشد، نشانه سود است و با معکوس کردن حساب خلاصه سود و زیان بسته می شود، به جمع آن حساب سرمایه بستانکار می گردد.

• خلاصه سود و زیان (بدهکار)
• سرمایه (بستانکار)

ثبت درآمد در حسابداری تعهدی

در روش حسابداری تعهدی، پس از انجام خدمات یا فروش محصولات باید بدون توجه به اینکه وجه آن دریافت شده است یا در آینده قرار است دریافت شود، باید آن را به عنوان درآمد شناسایی و در حسابها ثبت نمود.

ثبت علی الحساب در حسابداری تعهدی

در موسسات به منظور ثبت علی الحساب در حسابداری تعهدي، حسابی با عنوان علی الحساب، بدهکار می شود و حساب وجه نقد یا حسابهای پرداختنی یا اسناد پرداختنی، بستانکار می گردد.

• علی الحساب (بدهکار)
• وجه نقد/ح پرداختنی/اسناد پرداختنی (بستانکار)

مزایا و معایب حسابداری تعهدی

استفاده از هر یک از روش های حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی دارای مزایا و معایبی می باشد که در ادامه به صورت مختصر آنها را بیان می کنیم.

مزایای حسابداری تعهدی

مزایای مبنای تعهدی

در حسابداری تعهدی حسابها به صورت دقیق و کامل شناسایی می شوند و در صورت های مالی ارائه می شوند. اطلاعات موسسه می تواند به صورت دقیق و سریع در اختیار افراد قرار گیرد. امکان محاسبه دقیق عملکرد مالی موسسه و مقایسه آن با سایر موسسات فراهم می شود.

معایب حسابداری تعهدی

از معایب حسابداری تعهدي می توان به این مورد اشاره کرد که درآمد شناسایی شده ممکن است درآینده وصول نشود.

تفاوت های حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی

مهم ترین تفاوت بین دو مبنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی در مقطع زمانی شناسایی درآمد و هزینه موسسه است، به صورتی که در حسابداری نقدی تا زمانی که وجه دریافت یا پرداخت نشود، هیچ ثبتی انجام نمی شود.

دومین تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی این است که در حسابداری تعهدي مبنای ثبت درآمد و هزینه، انجام خدمت یا فروش کالا و یا وقوع هزینه است. موارد مربوط به شرکت‌های خدماتی را در نرم افزار حسابداری خدماتی ثبت نمایید.

سومین تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی این می باشد که هزینه استهلاک دارائی های ثابت، هزینه است که به مرور از ارزش دارائی ها کاسته می شود، اما به دلیل آنکه وجهی بابت آن پرداخت نمی کنیم، در حسابداری نقدی این هزینه شناسایی نمی شود.

آخرین تفاوت حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی این می باشد در حسابداری نقدی به دلیل آنکه تا زمانی که وجه مبادله نشود، ثبتی صورت نمی گیرد، پس حساب های دریافتنی و پرداختنی کاربردی ندارد.

بررسی تفاوت های مهم حسابداری تعهدی و نقدی

تفاوت‌های کلیدی

به طور خلاصه تفاوت های مبنای حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی به صورت زیر خواهد بود:

1. تفاوت در زمان شناسایی درآمد و هزینه
2. عدم شناسایی استهلاک در روش نقدی
3. عدم بکارگیری حسابهای دریافتنی و پرداختنی در روش نقدی

مثال حسابداری تعهدی

در این بخش با ذکر یک مثال به روش حسابداری تعهدي ثبت های لازم را انجام خواهیم داد.

شرکت خدماتی B برای موسسه X خدماتی انجام داده است. به همین منظور شرکت B صورتحسابی به مبلغ 5000 ریال برای شرکت X ارسال نمود. ثبت آن برای شرکت B به صورت زیر خواهد بود:

• حسابهای دریافتنی               5000
• درآمد                            5000

شرکت B با توجه به اینکه خدمات را انجام داده است (ولی هنوز وجهی دریافت نکرده)، برای خود درآمد شناسایی کرده است.

اگر بخواهیم ثبت های مربوط به موسسه X را ذکر کنیم، به صورت زیر عمل می کنیم:

• هزینه (خدمات)       5000
• حسابهای پرداختنی         5000

روش ثبت حسابداری تعهدی

مثال مقایسه حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی

حال برای درک بهتر حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی به شرح یک مثال می پردازیم که شما کاملا مباحث را یاد بگیرید. با توجه به اطلاعات مثال قبل درباره حسابداری تعهدي، اگر از روش حسابداری نقدی بخواهیم استفاده کنیم، پس از ارسال صورتحساب، هیچ ثبتی در دفاتر موسسه B صورت نمی گیرد.

اما پس از اینکه موسسه X اقدام به پرداخت وجه مربوط به صورتحساب کند، ثبت زیر به روش نقدی انجام خواهد شد:

• وجه نقد          5000
• درآمد            5000

موسسه X همانند موسسه B در روش نقدی تا وجهی مبادله نشود، ثبتی انجام نمی دهد؛ اما پس از پرداخت وجه به موسسه B، ثبت زیر را در دفاتر خود انجام می دهد.

• هزینه (خدمات)      5000
• وجه نقد             5000

نتیجه گیری

درآمد و هزینه ی موسسه که تاثیر مستقیم بر صورت سود و زیان دارند، وابسته به انتخاب یکی از روش های حسابداری تعهدي و نقدی است. در این مقاله با هر یک از این دو روش آشنا شدیم و تفاوت حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی را بیان کردیم.

از شما دعوت می‌کنیم تا ما را از نظرات خود پیرامون موضوعات یاد شده بهره مند سازید. همچنین، اگر فکر می‌کنید این مطلب می‌تواند به افزایش آگاهی اطرافیانتان درباره حسابداری تعهدی و نقدی کمک کند، حتما این مقاله را برای آن‌ها ارسال نمایید.