تراکنش مالی چیست؟ آشنایی با انواع تراکنش‌ بانکی

در انجام تراکنش مالی و تراکنش بانکی چه نکاتی باید رعایت کنیم؟ در گذشته افراد برای خرید و فروش کالا یا خدمات اقدام به مبادله کالا به کالا می‌­کردند؛ اما با پیدایش پول مبادله کالا به کالا جای خود را به نقل و انتقال پول بین افراد داده است، بعد از پیدایش بانکداری به شیوه نوین بیشتر نقل و انتقال پول از طریق دستگاه‌­های خودپرداز، دستگاه­‌های پوز و موبایل بانک انجام می­‌شود.

با توجه به تصویب قانون مربوط به مالیات تراکنش­‌های بانکی و لزوم آشنایی با آن، در این مقاله شرح مختصری در خصوص تراکنش‌های مالی، معافیت مالیاتی آن‌ها و تاثیری که بر برنامه حسابداری موسسات می‌گذارند ارائه خواهیم داد.

تراکنش مالی چیست؟

تقریبا عموم افراد جامعه به صورت روزانه با تراکنش مالی و تراکنش بانکی سروکار دارند، زیرا تمامی افراد برای خرید و فروش نیازهای روزانه، کالا و خدمات اقدام به پرداخت یا دریافت پول از طریق سیستم بانکی می­‌کنند، در دوره‌های حسابداری برگزار شده گفتیم که به عملیات صورت گرفته جهت نقل و انتقال پول در سیستم بانکی تراکنش مالی می­‌گویند.

تراکنش مالی اصطلاحات مختلفی دارد که با توجه به اهداف افراد انجام می‌شود. برخی از اصطلاحات تراکنش بانکی شامل موارد زیر می‌باشد که در ادامه هر یک را شرح خواهیم داد.

• تراکنش بانکی موفق
• تراکنش کارت به کارت
• تراکنش مالیاتی

آشنایی با اصطلاحات تراکنش های مالی و بانکی

تراکنش بانکی موفق

تراکنش بانکی که انجام می­‌شود همواره شامل طرف اول یا کاربر یا مشتری و طرف دوم شامل سرویس دهنده است، در فرآیند تراکنش مالی طرف اول یک درخواست برای طرف دوم ارسال می­‌کند، طرف دوم یا بانک اقدام به بررسی و پردازش درخواست مشتری می­‌نماید؛ اگر درخواست مشتری با موفقیت انجام شود، یک تراکنش بانکی موفق انجام شده است.

تراکنش کارت به کارت

انتقال پول از یک کارت به کارت که به نام تراکنش کارت به کارت بیشتر شناخته می­‌شود، یکی از راه­‌های مدیریت نقدینگی بین حساب‌های یک فرد یا پرداخت بدهی ایجاد شده توسط افراد است، در این نوع از تراکنش که به وسیله دستگاه­‌های خودپرداز یا موبایل بانک انجام می‌­شود، سیستم بانکی به عنوان واسطه دو شخص عمل می­‌کند.

تراکنش مالیاتی

افراد برای انجام هر رویداد مالی خود، باید مبلغی از درآمد کسب شده و یا پول به دست آمده را به حساب دولت به عنوان مالیات پرداخت کنند، در حسابداری مالیاتی به این تراکنش که از حساب مودی (شخص اول) به حساب سازمان مالیاتی (سامانه مودیان) تحت عنوان مالیات پرداخت می‌شود را تراکنش مالیاتی می‌گویند.

انواع تراکنش بانکی

با توجه به گسترش ابزارهای پرداخت مانند درگاه پرداخت اینترنتی، کارتخوان، دستگاه خودپرداز تراکنش­‌های بانکی انواع مختلفی پیدا کرده است، در تمامی تراکنش‌­های صورت گرفته توسط ابزارهای یاد شده ملاک اصلی عملیات انتقال وجه است. انواع این تراکنش­‌ها شامل تراکنش‌های نام برده در تصویر زیر می‌باشد.

انواع تراکنش‌های مالی که افراد انجام می‌دهند

تراکنش‌ کیف پول دیجیتال

در برنامه حسابداری شرکتی، برنامه‌های دیجیتالی و درگاه‌های بانکی پرداخت آنلاین معمولا دارای قابلیتی به نام کیف پول دارند، کاربران قبل از اقدام به ترکنش مالی، کیف پول خود را طی فرآیند ساده بانکی شارژ می­‌کنند و بعد از شارژ کیف پول در صورتی که بخواهند از درگاه­‌های موردنظر تراکنش مالی انجام بدهند از موجودی کیف پول استفاده خواهند کرد.

تراکنش موجودی و محدودیت تراکنش

یکی از انواع تراکنش‌­های پرکاربرد بانکی، تراکنش موجودی است، با استفاده از این تراکنش افراد می­‌توانند از مقدار موجودی حساب خود آگاهی داشته باشند. خودپردازها، درگاه‌های پرداخت اینترنتی، کارتخوان‌های فروشگاهی و سیار و نرم ‌افزارهای همراه‌ بانک از جمله دستگاه‌­هایی هستند که امکان دریافت مقدار موجودی وجود دارد.

با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی جامعه در هر دوره برای تراکنش‌­های بانکی سقف تعیین می­‌شود، به عنوان مثال در سال 1403 سقف تراکنش روزانه بانکی یک کارت شخص حقیقی، برای خرید به مبلغ 2 میلیارد ریاد است؛ یعنی از طریق مبلغ محدودیت تراکنش برای کارت­‌های بانکی ایجاد می­‌شود.

تراکنش پرداخت قبض و دریافت موجودی

تراکنش بانکی پرداخت قبوض آب، برق، گاز از جمله تراکنش­ مالی پرکاربردی هستند که افراد به جای مراجعه حضوری به بانک­‌ها می‌توانند از درگاه‌­های پرداخت، همراه بانک‌­ها، خودپرداز­ها نسبت به انجام این تراکنش‌­ها اقدام کنند، به طور کلی تراکنش پرداخت قبوض موجب تسهیل روند کاری بانک­‌ها و کاربران شده است.

تراکنش مالی خرید و تراکنش های مشکوک

امروزه از ابرازهای متفاوتی برای خرید کالا و نقل و انتقال پول استفاده می‌­شود؛ از جمله این ابزارها به درگاه پرداخت اینترنتی و دستگاه‌های پوز می‌­توان اشاره کرد، در تراکنش مالی خرید پول طی انجام عملیات بانکی با استفاده از این ابزارها از حساب خریدار به حساب فروشنده انتقال می­‌یابد.

در صورتی که اطلاعات واریزی و وجوه ورودی به حساب بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی در دسترس نباشد یا نامعلوم باشد، تراکنش مالی صورت گرفته به عنوان یک تراکنش بانکی مشکوک به شمار می­‌رود، امروزه تراکنش بانکی مشکوک به ویژه در سازمان امور مالیاتی در خصوص فرار مالیاتی مطرح می­‌شود.

تراکنش بازگشت از خرید یا مغایرت بانکی

همه شما شاید دیده باشید که گاهی نسبت به انجام تراکنش بانکی (Bank transaction) اقدام می­‌کنید، اما طرف مقابل از عدم انتقال وجه به حسابش خبر می­‌دهد، به این نوع از تراکنش که به عنوان تراکنش بازگشت از خرید نیز شناخته می­‌شود، در صورت بروز مشکل فنی در سیستم بانکی رخ می‌­دهد و نقل و انتقالی صورت نمی­‌گیرد.

در این نوع از تراکنش‌­ها حتی گاهی مبلغ از حساب طرف اول کسر می‌شود، اما بعد از گذشت مدت زمان تا 72 ساعت کاری مبلغ انتقال داده شده مجددا به حساب طرف اول برگشت می­‌خورد؛ تراکنش بازگشت از خرید منجر به ایجاد مغایرت بانکی در حساب اشخاص می‌­شود.

خطای تراکنش ناموفق

در موارد متعدد افراد در هنگام خرید یا انتقال وجه با پیام “تراکنش ناموفق” روبرو می­‌شوند، این تراکنش بانکی زمانی رخ می‌­دهد که اشخاص از رمز عبور اشتباه، رمز کارت مقصد اشتباه استفاده نمایند؛ در واقع تراکنش ناموفق به منزله پیامی است که از طرف سیستم بانکی در خصوص عدم تایید انتقال وجه صادر می‌گردد.

شماره‌ تراکنش مالی

برای این که امکان ردیابی و پیگیری تراکنش‌­ها در آینده و در صورت نیاز وجود داشته باشد، به هر تراکنش مالی یا غیرمالی یک شماره تراکنش به صورت سیستمی تخصیص داده می­‌شود، شماره تراکنش مالی در بین پایگاه داده بانک صادر کننده، پذیرنده و شبکه شاپرک مشترک است.

درباره هدایت و مقصد تراکنش بانکی

شاید از خود بپرسید که چگونه می­‌توان با استفاده از کارت بانکی یک بانک، اقدام به خرید از دستگاه کارتخوان فروشنده از یک بانک دیگر نمود؟ باید توجه کرد که در این نوع از تراکنش بانکی از یک واسطه به نام شبکه بانکی شاپرک استفاده می­‌شود، در واقع این شبکه اقدام به هدایت مبلغ خرید از بانک مبداء به مقصد می­‌نماید.

هر تراکنش مالی که صورت می­‌گیرد دارای یک مبداء و یک مقصد است.،به عبارت دیگر به دریافت کننده وجه انتقالی مقصد تراکنش می‌گویند، در صورتی که مقصد تراکنشی وجود نداشته باشد یا مقصد تراکنشی انتخاب نشود، هیچ تراکنش مالی رخ نخواهد داد.

مالیات تراکنش مالی

یکی از جدیدترین انواع مالیات­‌ها در ایران، مالیات تراکنش‌­های بانکی است؛ مالیات تراکنش بانکی ذهن افراد جامعه را به شدت درگیر کرده و ابهامات زیادی در این خصوص برای آن­‌ها ایجاد شده است، اما همانطور که در آشنایی با حسابداری مالیاتی نیز گفتیم، باید بدانید که هر تراکنش بانکی مشمول مالیات نیست یا به عبارتی تراکنش­‌های بانکی معاف از مالیات وجود دارد که در قانون مشخص شده است.

تعداد و مقدار پرداخت‌های الکترونیکی، انتقال‌های وجه، خرید و فروش سهام و دیگر ابزارهای مالی از جمله عوامل تعیین کننده مالیات تراکنش­‌های بانکی هستند، قانون جدید مالیاتی تراکنش‌­های بانکی با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی و اقدامات پولشویی تصویب و به اجرا گذاشته شده است.

بخشنامه محاسبه مالیات تراکنش بانکی

تراکنش‌های معاف از مالیات

امروزه تراکنش بانکی و مالیات تبدیل به دو موضوع جدایی ناپذیر شده­‌اند و افراد جامعه به خصوص فعالان اقتصادی با این موضوع ارتباط زیادی دارند، در این قسمت به مواردی از تراکنش های بانکی معاف از مالیات طبق قانون جدید مالیاتی تراکنش‌­های بانکی اشاره شده است. به طور کلی تراکنش‌های ذکر شده در تصویر زیر معاف از مالیات هستند.

تراکنش‌های بانکی که از معافیت مالیاتی برخوردارند

از دیگر تراکنش‌های معاف از مالیات می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• • تنخواه‌های واریزی به حساب اشخاص توسط کارفرما با تایید کارفرمای ذی‌ربط
  • دریافت‌­ها و پرداخت­‌های سهامداران و اعضای هیات مدیره‌ی اشخاص حقوقی که طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی در حساب ‌های دریافتنی و پرداختنی ثبت شده باشد.
  • مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به عنوان واسط، با توجه به فضای کسب و کار اشخاص حقیقی؛ در صورتی که ماهیت درآمدی آن توسط اداره‌ی امور مالیاتی اثبات نشود.
  • تراکنش انتقالی بین حساب­های بانکی اشخاص در صورتی که مربوط به درآمد نباشد.

مالیات بر ارزش افزوده تراکنش مالی

در بسیاری از کشورها هنگامی که شخصی خدمات بانکی را دریافت یا ارائه می‌کند یا به عبارتی اقدام به انجام تراکنش مالی می‌­نماید، باید بابت خدمات صورت گرفته نسبت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام کند، اما در ایران چنین قانونی وجود ندارد.

به عبارت دیگر تراکنش‌­های بانکی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی­‌شوند و در صورتی که این تراکنش‌­ها بابت معامله‌­ای صورت بگیرد، در آن صورت است که باید افراد نسبت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام کنند. مشمولیت، نحوه محاسبه و پرداخت مالیات ارزش افزوده دارای دستورالعمل مشخصی است که در این مقاله امکان ارائه مطالب بیشتر وجود ندارد.

نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی

دستورالعمل سازمان امور مالیاتی و ماده 131 قانون مالیات­‌های مستقیم تعیین کننده نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی هستند، برای محاسبه مالیات تراکنش بانکی در واقع باید میزان فروش یا درآمد اشخاص محاسبه شود؛ برای این امر جمع تراکنش‌­های بی اثر یا معاف از جمع واریزی به همه حساب­‌های بانکی کسر می­‌شود تا میزان درآمد محاسبه شود.

نکات مهم درمورد تراکنش مالی

در مورد تراکنش‌­های بانکی به خصوص مالیات تراکنش­ بانکی که موضوع تقریبا جدیدی نیز می‌باشد نکات فراوانی وجود دارد، در ادامه سعی بر این شده که به نکات مهمی در این خصوص اشاره شود.

سقف رسیدگی به تراکنش­‌های بانکی

• • اشخاص حقیقی فاقد شغل که پرونده مالیاتی فعال ندارند تا سقف مبلغ 5 میلیارد ریال در سال
  • مستمری بگیران نهادهایی مانند کمیته امام خمینی(ره) تا 10 میلیارد ریال در سال
  • بازنشستگان ارگان­‌های مختلف تا سقف 20 میلیارد ریال
  • طبق بخشنامه 200/99/16 دسته بندی تراکنش های مالی مشاغل و اشخاص به شرح 4 مورد زیر می‌باشد:

• •  اگر تراکنش‌های بانکی اشخاص حقوقی در حکم درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، مالیات بر درآمد آن طبق نرخ ماده 105 ق.م.م و با فرمول “درآمد مشمول مالیات×25%” محاسبه و دریافت خواهد شد.
  • دادنامه مورخ 16/ 05/ 1400 شعبه سوم دیوان عدالت اداری به غیر قانونی بودن تشخیص مالیات بر اساس تراکنش بانکی اشاره دارد.

نتیجه گیری

تقریبا عموم افراد جامعه به صورت روزانه با تراکنش مالی و تراکنش بانکی سروکار دارند، زیرا تمامی افراد برای خرید و فروش نیازهای روزانه، کالا و خدمات اقدام به پرداخت یا دریافت پول از طریق سیستم بانکی می­‌کنند، به عملیات صورت گرفته جهت نقل و انتقال پول در سیستم بانکی تراکنش مالی می­‌گویند.

در مقاله‌ای که خواندید سعی بر آن شد که شما را با تراکنش‌ مالی و تراکنش بانکی آشنا کنیم و ضمن آشنایی مباحثی از قبیل مالیات تراکنش بانکی و نکات مهم را نیز توضیح و شرح دهیم. در انتها اگر سوالی در خصوص موضوع مقاله و تراکنش بانکی و مالی خود دارید در قسمت دیدگاه از ما بپرسید.