زنجیره تامین سبز چیست؟ چالش موثر بر پیاده سازی آن

زنجیره تامین سبز به چه معناست؟ با ماشینی شدن صنایع و گسترش استفاده از سوخت­‌های فسیلی گرمایش کره زمین و آلودگی محیط زیست نیز روز به روز افزایش یافته است. در صورتی که اگر روند به همین صورت بماند و تولید گاز گلخانه‌ه­ا کنترل نگردد، میانگین دمای سطح کره زمین افزایش و در نهایت حوادث مخربی را در پی خواهد داشت. با استفاده از نرم افزار حسابداری می‌توان استفاده از کاغذ را به حداقل رساند و سرعت انجام امور را چند برابر کرد.
بسیاری از نهادهای بین المللی در پی یافتن راه حل­‌های جایگزین سوخت­‌های فسیلی، کاهش تولید پلاستیک و در نهایت کاهش آلودگی محیط زیست هستند. یکی از تلاش­‌های انجام شده در این راستا که هم متوجه تولیدکنندگان صنایع است و هم به عنوان یک فرهنگ جدید برای تمامی افراد جامعه می‌­باشد، زنجیره تامین سبز است.

زنجیره تامین سبز چیست؟

زنجیره تامین سبز به چه معناست؟ به مجموعه‌­ایی از فرآیندها که در دوره طراحی، تولید، مصرف و بازیافت یک محصول به کار برده می­‌شود و در این فرآیندها تلاش می­‌گردد تا ضایعات کمتری تولید و از انرژی تجدیدپذیر به جای انرژی تجدیدناپذیر استفاده شود را تامین سبز می‌گوییم. 

تاریخچه ای کوتاه از مدیریت زنجیره تامین سبز

در یک دید کلی مدیریت تامین در دهه هشتاد میلادی با رقابتی شدن صنایع و تقلید از یکدیگر شکل پیدا کرد، زیرا در این دهه سازمان‌هایی که در جهت اهداف مشترک با هم گام برمی­‌داشتند، موفق­‌تر بودند. اما به طور کلی و به صورت مدیریت نوین در جهت حفاظت از محیط زیست به انجمن پژوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان به سال 1996 برمی­‌گردد.

زنجیره تامین سبز چیست

اهمیت زنجیره تامین سبز

در رابطه با اهمیت زنجیره تامین سبز(Green Supply Chain) علاوه بر کاهش استفاده از مواد شیمیایی سمی و خطرناک، در سایر بخش‌­های ملموس و غیرملموس سازمان نیز اثرگذار است. به طوری که اهمیت آن در سه بخش مادی، غیر مادی و احساسی قابل بررسی است.

• • در رابطه با مزایا یا اهمیت مادی زنجیره تامین به کاهش اثرات مخرب زیست محیطی، کاهش هزینه‌­های تامین کنندگان و تولیدکنندگان، در نهایت کاهش مصرف انرژی می­‌توان اشاره کرد.
  • در خصوص اهمیت یا مزایای غیرمادی به کاهش رد تامین کنندگان، سهولت دستیابی تولیدکنندگان و رضایت مشتریان و ارضای نیازهای اجتماعی می­‌توان اشاره کرد.
  • در رابطه با اهمیت یا مزایای غیر احساسی زنجیره تامین به تشویق سهامداری افراد نسبت به محیط زیست، احساس بهتر و ارتقای کیفیت زندگی مشتریان و اجبار صنایع به پذیرش مسئولیت در قبال جامعه می‌­توان اشاره کرد.

کاربرد زنجیره تامین سبز

کاربرد زنجیره به نفع زندگی زیست محیطی بشر در زمان حال و آینده است. کاربردهای آن را می‌توانیم طبق دسته بندی زیر معرفی کنیم:

•  کاهش هزینه­‌های تولید
• کاهش آلودگی محیط زیست
• ایجاد مزیت رقابتی
• ایجاد فرصت صادرات محصولات

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي قابل استفاده ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺳﺒﺰ در بعضی ﺻﻨﺎﯾﻊ

برنامه‌­های کاربردی مدیریت زنجیره تامین سبز شامل 3 برنامه یا رویکرد کنش‌گرا، واکنش‌گرا و ارزش‌گرا است. در ادامه شرح مختصری از کاربرد زنجیره تامین ارائه شده است.

برنامه‌­های کاربردی مدیریت زنجیره تامین سبز در بعضی صنایع

• رویکرد واکنش‌گرا: در این برنامه و یا رویکرد، شرکت­‌ها تلاش می­‌کنند که محصولاتی با قابلیت بازیافت تولید و اثرات زیست محیطی را در تولیدات خود کاهش دهند.

• رویکرد کنش‌گرا: در این رویکرد شرکت‌­ها با تدوین مقررات و استفاده از منابع نسبتا سازگار با محیط زیست، نسبت به بازیافت محصولات و استفاده از آن‌­ها متعهد می­‌شوند.

• رویکرد ارزش‌گرا: در این رویکرد تعهد زیادی برای حفاظت از محیط زیست وجود دارد. در رویکرد ارزش گرا شرکت متعهد می­‌شود تا محصولاتی طراحی و تولید کند که اجزای محصولات به راحتی قابلیت جداسازی داشته باشد و مجددا مونتاژ شود.

مطالعات مختلفی در رابطه با مدیریت زنجیره تامین سبز توسط محققان خارجی در صنایع خاص مانند صنایع غذایی و… صورت گرفته است، از جمله صنایع بزرگ و معروف به جنرال موتور و… می­‌توان اشاره کرد. اما مطالعات مدیریت زنجیره سبز در ایران بسیار محدود است که بیشتر در خصوص ضایعات تولیدی صنایع برقی، الکترونیکی و در خصوص لجستیک معکوس است.

مزایای زنجیره تامین سبز

زنجیره تامین سبز پایدار دارای مزایای زیادی می‌­باشد که به طور کلی به دو دسته مزایای کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود. مزایای زنجیره تامین پایدار در کوتاه مدت شامل: رضایت مشتری، کاهش مصرف انرژی و… است. همچنین کاهش تولید زباله­‌های دیر بازیافتی، حفظ منابع انرژی و… از جمله مزایای زنجیره تامین پایدار در بلندمدت است. استفاده از سامانه های ابری از دیگر راهکارهای جدید و مدرن است. از همین جهت ما به شما استفاده از نرم افزار حسابداری ابری فرداد را پیشنهاد می‌کنیم.

اجرای مدیریت زنجیره تامین سبز در شرکت ها چه مزایایی دارد؟

در خصوص مزایا و اهمیت زنجیره تامین در مطالب قبل توضیحاتی ارائه شد. به طور کلی مزایای استفاده از زنجیره تأمین برای شرکت ها به شرح زیر است:

 3 مورد از مولفه‌های زنجیره تامین سبز

شرکت­‌های فعال در خصوص مدیریت تامین سبز با هماهنگی و ایجاد رضایت مندی زیست محیطی در مشتریان تلاش می‌کنند، تا از این مزیت رقابتی بهره­‌مند شوند. اهداف این شرکت­‌ها مطابق سه مولفه مواد سبز، تولید سبز و مصرف سبز است.

1. مواد سبز

مواد سبز موادی هستند که ضمن تولید سر و صدای کمتر، غیر سمی بوده و سبب تخریب محیط زیست نمی­‌شوند. همچنین این مواد منابع و انرژی کمتری مصرف می­‌کنند. شرکت­‌ها برای افزایش بازده اقتصادی، کاهش هزینه‌­ها و دست یابی به اهداف زیست محیطی از این مواد استفاده می­‌کنند.

2. تولید سبز

تولید سبز یا تولید پاک شامل اجرای روش­‌های پاسخ­گویی اجتماعی و زیست محیطی با هدف افزایش سودآوری شرکت‌­ها و کاهش مضرات تولید ضمن استفاده از منابع سبز است. شرکت های مختلف ممکن است از کارمندان خود بخواهند برای این که کار با کیفیت را به موقع تحویل دهند به اضافه کاری روی بیاورند. اینجا حسابداران باید با نحوه محاسبه اضافه کاری آشنا باشند و بتوانند اعمال را به راحتی انجام دهند.

3. مصرف سبز

به طور کلی مصرف سبز به مفهوم انتخاب محصول و خدمات سازگار با محیط زیست است. در رابطه با مصرف سبز سه حالت مختلف وجود دارد.

• استفاده از محصولات بی ضرر برای محیط زیست
• جلوگیری از آلودگی محیط زیست در طی فرآیند مصرف مواد
• جلوگیری از مصرف موادی که موجب آلودگی می­‌شود.

چالش های مدیریت زنجیره تامین سبز (GSCM)

ادغام مدیریت زنجیره تامین با تفکر زیست محیطی در جهت حفظ محیط زیست به عنوان مدیریت زنجیره تامین شناخته می‌شود. مدیریت زنجیره تامین سبز شامل انتخاب مواد جهت طراحی و تولید محصول، فرآیند تولید و تحویل محصول به مصرف کننده است. مدیریت زنجیره تامین نیز دارای چالش­‌هایی است که در ادامه دو مورد از این چالش‌­ها را توضیح داده‌ایم.

تطبیق با تامین کنندگان

برای این‌که مدیریت زنجیره تامین اجرا شود، باید از تولید کننده مواد اولیه تا مصرف کننده نهایی هر یک نقش خود را در این مسیر به خوبی ایفا کنند. به عنوان مثال اگر تامین کننده مواد اولیه از زنجیره­ تامین سبز و پایدار نباشد، آنگاه مدیریت زنجیره تامین با چالش مواجه خواهد بود. در نتیجه یکی از چالش‌­های موجود تطبیق با تامین کنندگان است.

عدم داشتن اطلاعات کافی

زنجیره تامین شبکه‌ی گسترده از تولیدکنندگان، خریداران و مصرف کنندگان است که  افراد و شرکت­‌ها اطلاعات کافی در خصوص مدیریت زنجیره تامین سبز ندارند. در نتیجه عدم اطلاعات کافی در شبکه زنجیره تامین یکی دیگر از چالش­‌های موجود در مدیریت زنجیره تامین سبز است. اگر قصد دارید فروش حرفه‌ای داشته باشید توصیه می‌کنیم، مقاله توسعه فروش را نیز مطالعه کنید.

عوامل موفقیت در GSCM کدامند؟

همان­طور که در تعریف زنجیره تامین گفته شد، هدف این اقدام پایداری محیط زیست است. اما زمانی این ایده محبوبیت کافی جهت اجرا را به دست می‌­آورد که بتواند عملکرد محیطی را در سرتاسر زنجیره بهبود ببخشد. عوامل موفقیت در مدیریت زنجیره سبز به شرح زیر است:

• رهبری اخلاقی/ مدیریت داخلی
• مدیریت مشتری
• مدیریت تأمین کننده
• رقابت پذیری
• اجتماعی
• نظارتی
• معافیت مالیاتی

3 دیدگاه ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﯿﺎت زﻧﺠﯿﺮه تأمین ﺳﺒﺰ

ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﯿﺎت زﻧﺠﯿﺮه سبز از نظر 3 دﯾﺪﮔﺎه از جمله: ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﮕﯿﺰﺷﯽ، ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و تجزیه و تحلیل بازی مورد بحث قرار گرفته است که قصد داریم در ادامه مقاله دیدگاه‌ها را به طور خلاصه شرح دهیم.

ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﯿﺎت زﻧﺠﯿﺮه تأمین

1. ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﮕﯿﺰﺷﯽ

عوامل انگیزشی یکی از عوامل موثر در گسترش و استفاده از زنجیره تامین سبز است. پژوهش‌­های صورت گرفته توسط اتحادیه های مختلف در این زمینه در رابطه با نحوه اثرگذاری عوامل انگیزشی بر مدیریت تامین پایدار است. در نهایت هدف از این تحقیقات و پژوهش­‌ها اثر بخشی و بهره برداری از مدیریت آن است.

از جمله تحقیقات صورت گرفته که به بررسی تاثیر عوامل انگیزشی بر عملیات مدیریت تامین می­‌پردازد، به ﺳﺮﮐﯿﺲ (1995, Serkis)، ﻫﻮا (2000, HWA) می­‌توان اشاره کرد. همچنین طبق پژوهش­‌های ﮔﺮﯾﻦ و ﻫﻤﮑﺎران (2000,green et al) رابطه همکاری میان سازمان­‌ها به عنوان عامل ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰاﻧﻨﺪه و وادار ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آنﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌رود.

2. ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ

تصمیم گیری عملیاتی از نظر ﻧﺎﮔﻮرﻧﯽ و ﺗﻮﯾﺎﺳﺎﮐﯽ (2003,Nagurney A, Toyasaki) نوعی از تصمیم گیری چند منظوره است. یکی از این تصمیم گیری­‌ها انتخاب تامین کننده است. ابزارهای انتخاب طبق پژوهش‌­های ﻧﻮﺳﯽ (noci,1997) شامل روش ﻣﻄﻠﻖ، وزﻧﯽ، ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ، ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ وﺿﻌﯿﺖ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ(AHP) است.

3. ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزي

پژوهش‌­های خیلی کمی به مطالعه روابط در زنجیره تامین با استفاده از تئوری بازی­‌ها پرداخته‌­اند. از جمله وﯾﺴﻮاﻧﺎﺗﺎن (1997, Viswanathans)، ژو ودو (Zhu and dou,2007)، زو و ژﻧﮓ (2008, XuWei and Zheng) پژوهش­‌هایی در خصوص تجزیه و تحلیل بازی میان دولت‌­ها و تشکیلات در زنجیره تامین سبز انجام داده­ند.

مقاله در خصوص تجزیه و تحلیل بازی بیشتر به تحلیل بازی میان دولت­‌ها و تشکیلات ختم می­‌شود و در خصوص ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ راﺑﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ بازی‌ها ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ، ﺗﺸﮑﯿﻼت و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در زنجیره تامین بسیار محدود است. در نتیجه ﻧﺘﺎﯾﺞ پژوهش‌های ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزي­ﻫﺎ میان ذﯾﻨﻔﻌﺎن اﺻﻠﯽ بسیار اندک است.

نکات ضروری در مورد زﻧﺠﯿﺮه تأمین ﺳﺒﺰ

همه ما با مفاهیمی همچون آلودگی کره زمین، آلودگی محیط زیست و گرمایش زمین آشنا هستیم. از طرف دیگر حفظ و نگهداری از محیط زیست برای نسل­‌های آینده از وظایف همه افراد کره زمین است. در همین راستا بسیاری از نهادهای فعال در محیط زیست تصمیم به نظارت جدی و دقیق بر عملکرد سازمان­‌ها، شرکت‌­ها و افراد در استفاده از محیط زیست گرفته­‌اند.

یکی از اقدامات صورت گرفته گسترش مدیریت زنجیره تامین است. در ادامه نسبت به بیان نکات ضروری در مورد زنجیره تامین سبز اقدام شده است. گام­‌های دست یابی به زنجیره تامین پایدار عبارتند از:

• • مشارکت همه ذینفعان
  • یافتن بیشتر محل هزینه کرد
  • تمرکز بر نیازهای شرکت
  • تعیین مسئولیت مشخص برای پرسنل
  • شرح اولویت­ها برای کارکنان
  • ایجاد زیر ساخت مورد نیاز در شرکت

ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد در GSCM

ارزیابی عملکرد در مدیریت یکی از شاخه­‌های پرطرفدار و زمینه­‌های مناسب جهت تحقیق است. از جمله افرادی که در این زمینه به مطالعه و تحقیق پرداخته‌­اند به ﮔﺮﯾﻦ و ﻫﻤﮑﺎران (1998,Green et al)، ﺟﺎﻧﺴﻮن(1998,Johnson) می‌­توان اشاره کرد.

همچنین ﻣﮏ اﯾﻨﺘﺎﯾﺮ و ﻫﻤﮑﺎران(1998,McIntyre et al) طی تحقیقاتی دریافتند که ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺗﺸﮑﯿﻼت را ﻣﯽ­ﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺮﯾﺪ ﺳﺒﺰ ﺑﻬﺒﻮد داد. به طور کلی پژوهش‌­ها نشان می‌­دهد که استفاده از ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه تامین می‌توان ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺰﯾﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ، اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد و ﺑﻬﺒﻮد ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻼت شود.

میزان تاثیر گذاری زنجیره تامین سبز در سوددهی بازارهای سنتی

گفتیم که یکی از مزایای زنجیره تامین، رضایت مشتری است.( برای آشنایی بیشتر با مسئله رضایت مشتری می‌توانید، مقاله اصول مشتری مداری را مطالعه کنید.) اما استفاده از تکنولوژی مهندسی سبز و مدیریت زنجیره تامین و به طور کلی مهندسی سبز محصولات از نیازمندی‌های اساسی برای پیاده سازی زنجیره سبز است. از طرف دیگر باید به آموزش افراد برای درک موضوع و نیاز و کاربردی کردن مدیریت زنجیره تامین نیز توجه شود.

در صورتی که تکنولوژی مورد نیاز در دسترس باشد و نسبت به استفاده از آن اقدام گردد و همچنین از آموزش افراد غفلت نشود، در آینده مردم محصولات را با قیمت بالاتر خریداری خواهند کرد که این امر موجب افزایش سوددهی بازارهای سنتی خواهد شد.

تفاوت زنجیره تامین سبز و پایدار چیست؟

زنجیره تامین پایدار فقط در مورد مسائل سبز صحبت نمی­‌کند. بلکه علاوه بر مسائل سبز به ایجاد کارآیی و مهار هزینه نیز می‌پردازد، یعنی علاوه بر منافع اقتصادی کسب و کارها به آثار و تبعات اجتماعی و زیست محیطی فعالیت­‌ها نیز توجه ویژه‌­ای دارد.

اما زنجیره تامین مدیریت زنجیره تامین سنتی را با روش­‌های سازگار با محیط زیست در هم ادغام می­‌کند. به طور کلی مفهوم زنجیره تامین پایدار گسترده‌­تر از زنجیره سبز بوده و در نهایت می­‌توان گفت که زنجیره سبز بخشی از زنجیره تامین پایدار است.

نتیجه گیری

یکی از روش‌­هایی که در سال­‌های اخیر برای مقابله با آلودگی محیط زیست و گرمایش کره زمین و کاهش زباله­‌های زیست محیطی استفاده می­‌شود، مدیریت زنجیره تامین سبز است. اما در این میان برای گسترش این شیوه از مدیریت باید نسبت به آموزش همگانی و اطلاع رسانی افراد، تطبیق مصرف کنندگان و تامین کنندگان پرداخته شود.

به همین علت سعی کردیم در این مقاله مباحثی را بیان کنیم که به سازمان‌ها کمک کند، در مرحله تولید ضایعات کم‌تری تولید کنند و همچنین از انرژی تجدیدپذیر به جای انرژی تجدیدناپذیر استفاده نمایند. بدین صورت می‌توانید آلودگی زیست محیطی را کاهش دهید.