فاکتور صوری چیست؟ | 3 نقش سازمان امور مالیاتی در شفاف سازی

فاکتور صوری چیست و چه مجازاتی دارد؟ در دنیای پیچیده اقتصادی و مالی مسائل مربوط به شفافیت و صحت اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است، یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در این حوزه فاکتور صوری است؛ فاکتور صوری به فاکتورهایی اطلاق می‌شود که به طور ظاهری و برای اهداف خاصی صادر می‌شوند ولی در واقع هیچ‌گونه معامله یا خدمات واقعی پشت آن‌ها وجود ندارد.

این نوع فاکتورها می‌توانند در فرآیندهای نرم افزار مالی و حسابداری به عنوان ابزاری برای فرار از مالیات، پولشویی یا حتی کتمان اطلاعات مالی استفاده شوند؛ بررسی و تحلیل فاکتورهای صوری و شناسایی علل و پیامدهای آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا می‌تواند به کشف تخلفات مالی و ایجاد بسترهای قانونی برای مقابله با آن‌ها کمک کند.

در مقاله، ابتدا به معرفی مفهوم فاکتور فروش و خرید صوری و انواع فاکتورهای صوری پرداخته خواهد شد و همچنین خطرات و جرایم استفاده از این فاکتورها در زمینه‌های مختلف بررسی خواهد شد.

فاکتور صوری چیست؟

فاکتور صوری به فاکتورهایی گفته می‌شود که به صورت ظاهری صادر شده و حاوی اطلاعات نادرست هستند؛ به‌طوری که پشت آن هیچ‌گونه معامله خرید یا فروش واقعی وجود ندارد.

این نوع فاکتورها معمولاً با هدف فریب سیستم‌های مالیاتی یا حسابداری ایجاد می‌شوند تا اطلاعات نادرستی از وضعیت مالی یک فرد یا سازمان ارائه دهند. فاکتور صوری می‌تواند به عنوان ابزاری برای انجام تخلفات مالی مانند فرار مالیاتی، پولشویی یا دستکاری در صورت‌های مالی مورد استفاده قرار گیرد که در تصویر زیر به برخی از ویژگی­‌های آن اشاره کرده‌ایم.

در فاکتورها ممکن است نام شرکتی درج شود که اصلا وجود ندارد

دلایل استفاده از فاکتور صوری

دلیل استفاده از فاکتورهای صوری معمولا برای دستیابی به اهداف غیرقانونی یا دور زدن قوانین مالی و مالیاتی است و برخی از دلایل رایج استفاده شامل موارد زیر می‌باشد:

• • پولشویی: فاکتورها به‌عنوان ابزاری برای شستشوی پول‌های غیرقانونی یا درآمدهای نامشروع استفاده می‌شوند و با صدور فاکتورهای جعلی برای معاملات غیرواقعی، می‌توان درآمدهای کثیف را به‌عنوان درآمد قانونی به نمایش گذاشت و از این طریق منبع پول را مخفی نگه داشت.
  • دستکاری در صورت‌های مالی: برخی شرکت‌ها برای بهبود ظاهر مالی خود و جذب سرمایه‌گذاران یا دریافت وام از بانک‌ها از فاکتورهای جعلی استفاده می‌کنند؛ این کار می‌تواند به‌منظور نشان دادن هزینه‌های بیشتر و کاهش سودهای به‌دست‌آمده یا بهبود وضعیت نقدینگی شرکت انجام شود.
  • جلب اعتبار: در برخی موارد، کسب‌وکارها ممکن است فاکتور صوری صادر کنند تا نشان دهند که فعالیت تجاری دارند و در حال انجام معاملات هستند، این کار به‌ویژه در شرایطی انجام می‌شود که شرکت یا فرد بخواهد از بانک‌ها یا موسسات مالی اعتبار بگیرد، بدون این‌که واقعاً معاملات اقتصادی انجام دهد.
  • فرار از نظارت‌های قانونی: در برخی مواقع، فاکتور صوری به‌عنوان راهی برای فرار از مقررات و کنترل‌های دولتی استفاده می‌شود و این می‌تواند شامل مخفی‌سازی درآمدها، اجتناب از پرداخت حق بیمه‌ها یا دور زدن مقررات دیگر باشد.
  • کاهش یا حذف بدهی‌ها: برخی افراد یا شرکت‌ها از فاکتور صوری برای ایجاد توازن در حساب‌های خود و کاهش بدهی‌ها استفاده می‌کنند؛ به‌طور مثال با صدور فاکتورهای جعلی برای معاملات غیرواقعی، می‌توانند بدهی‌های خود را کمتر از حد واقعی نشان دهند.
  • پنهان کردن فعالیت‌های غیرقانونی: فاکتور صوری ممکن است به‌عنوان پوششی برای فعالیت‌های غیرقانونی دیگر مانند قاچاق کالا یا فروش کالاهای غیرمجاز مورد استفاده قرار گیرند.

کاهش میزان مالیات پرداختی

یکی از دلایل رایج استفاده از فاکتورهای صوری کاهش میزان مالیات پرداختی است، به همین دلیل برخی از شرکت‌ها یا افراد با استفاده از فاکتورهای صوری برای خرید یا فروش‌های غیرواقعی، هزینه‌های خود را افزایش می‌دهند تا در نتیجه مالیات کم‌تری پرداخت کنند.

انواع فاکتور صوری

انواع فاکتورهای جعلی به‌طور عمده به‌منظور دور زدن قوانین مالیاتی، مالی یا قانونی صادر می‌شوند که هر کدام از این فاکتورها اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند و به‌طور عمده در فرار از مالیات، پولشویی و دستکاری در صورت‌های مالی و افزایش اعتبار غیرواقعی استفاده می‌شوند.

شناخت انواع فاکتورها و روش‌های مقابله با آن‌ها برای حفظ سلامت اقتصادی و مالی ضروری است؛ فاکتور صوری ممکن است به انواع مختلفی تقسیم شوند که براساس هدف یا روش‌های استفاده از آن‌ها تفاوت دارند. در ادامه به برخی از انواع رایج فاکتورهای صوری اشاره خواهیم کرد:

• • فاکتور صوری خرید: این نوع فاکتورها زمانی صادر می‌شوند که شرکتی یا فردی قصد دارد هزینه‌های خود را افزایش دهد تا مالیات کم‌تری بپردازد یا از نظارت‌های مالیاتی دوری کند.

در این حالت، فاکتورهای خرید برای کالا یا خدماتی صادر می‌شوند که در واقعیتی وجود ندارند یا هیچ‌گونه معامله‌ای صورت نگرفته است، این فاکتورها معمولا برای کالاهایی صادر می‌شوند که یا اصلا به فروش نمی‌رسند یا موجودیت ندارند.

• • فاکتور صوری برای پولشویی: در این نوع فاکتورها، از فاکتورهای جعلی برای شستشوی پول‌های غیرقانونی استفاده می‌شود، با صدور فاکتورهای صوری، مبالغی از پول‌های غیرقانونی به عنوان درآمد قانونی به نمایش درمی‌آید.

این فاکتورها ممکن است شامل خرید و فروش کالاهایی باشند که هیچ‌گاه واقعا مبادله نمی‌شوند، اما به‌طور ظاهری شبیه معاملات واقعی هستند.

• • فاکتور صوری برای کاهش بدهی‌ها: با صدور فاکتورهای خرید یا فروش جعلی، می‌توان بدهی‌های شرکت را کم‌تر از حد واقعی نشان داد و در نتیجه ترازنامه مالی بهبود می‌یابد.

این نوع فاکتورها معمولا برای دستکاری وضعیت مالی شرکت‌ها و به‌منظور جلوگیری از ورشکستگی یا جذب سرمایه‌گذاران استفاده می‌شود.

• • فاکتور صوری با هدف فرار از مالیات: با استفاده از فاکتورهای صوری برای خرید یا فروش کالاهایی که وجود ندارند، می‌توان هزینه‌های مالیاتی را بالا برد یا درآمد را پایین نشان داد.

این کار معمولا برای اجتناب از پرداخت مالیات بیشتر انجام می‌شود.

• • فاکتور صوری برای اخذ وام: گاهی اوقات، شرکت‌ها یا افراد برای دریافت وام از بانک‌ها یا موسسات مالی، اقدام به صدور فاکتورهای صوری می‌کنند.

این فاکتورها به‌عنوان مدرکی برای اثبات درآمد یا فعالیت‌های تجاری نشان داده می‌شوند، در حالی که در واقعیتی هیچ‌گونه معامله‌ای وجود ندارد و به این ترتیب، بانک‌ها یا موسسات مالی ممکن است اعتبار بیشتری به فرد یا شرکت بدهند.

فاکتورهای فروش جعلی

این نوع فاکتورها به‌طور مشابه برای فروش‌هایی که هیچ‌گونه معامله واقعی پشت آن‌ها وجود ندارد صادر می‌شوند و برخی از شرکت‌ها یا افراد برای نشان دادن درآمد بیشتر یا دستیابی به مزایای مالیاتی، اقدام به صدور فاکتورهای فروش می‌کنند، در حالی که هیچ کالای واقعی به فروش نرفته است.

خطرات و جرایم استفاده از فاکتور صوری

عدم استفاده از فاکتورهای رسمی (فاکتور رسمی چیست) و استفاده از فاکتورهای صوری، که به‌منظور ارائه اطلاعات مالی نادرست و فرار از مالیات صادر می‌شوند، می‌تواند تبعات جدی و پیامدهای قانونی سنگینی به همراه داشته باشد.

این اقدامات نه‌تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌زنند، بلکه می‌توانند منجر به مجازات‌های قانونی شدید برای افراد و شرکت‌های متخلف شوند. در تصویر زیر خطرات و جرایم استفاده از فاکتورهای صوری را شرح داده‌ایم.

فاکتورهای صوری به اعتبار کسب و کار لطمه وارد می‌کند

از دیگر خطرات و جرایم استفاده از فاکتورهای صوری به 2 مورد زیر می‌توانیم اشاره کنیم:

1. 1. کاهش درآمدهای مالیاتی دولت: فرار مالیاتی ناشی از استفاده از فاکتورهای صوری می‌تواند بودجه دولت را کاهش داده و بر تامین هزینه‌های عمومی تاثیر منفی بگذارد
   2. اخلال در نظام اقتصادی: این اقدامات می‌توانند به اخلال در نظام اقتصادی کشور و کاهش شفافیت مالی منجر شوند.

جرایم مالیاتی ناشی از فاکتور صوری

یکی از جرایمی که استفاده از فاکتورهای صوری به همراه دارد، جرایم مالیاتی است که شامل موارد زیر است:

• • جریمه‌های نقدی: براساس قوانین مالیاتی استفاده از فاکتورهای صوری می‌تواند منجر به جریمه‌های نقدی سنگین شود.
  • پلمپ دفاتر قانونی: در صورت تخلف دفاتر قانونی شرکت ممکن است به مدت 6 ماه تا 2 سال پلمپ شوند.
  • محرومیت از فعالیت‌های اقتصادی: متخلفان ممکن است به مدت مشخصی از انجام فعالیت‌های اقتصادی محروم شوند.
  • حبس: بسته به میزان تخلف مجازات حبس نیز برای متخلفان در نظر گرفته می‌شود.

مشکلات قانونی و قضایی

مجازات‌های کیفری، فاکتورهای صوری زیر به 2 مورد زیر اشاره می‌کنیم:

1. 1. اتهام جعل: صدور و استفاده از فاکتورهای صوری می‌تواند به اتهام جعل منجر شود که طبق ماده 523 قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های سنگینی را به همراه دارد.
   2. حبس طولانی‌مدت: در صورت اثبات قصد فریب و جعل، مجازات حبس طولانی‌مدت برای متخلفان تعیین می‌شود.

تاثیر منفی بر اعتبار کسب و کار

یکی دیگر از آسیب‌هایی که استفاده از فاکتورهای صوری به همراه دارد، تاثیر منفی بر اعتبار کسب و کار است که شامل موارد زیر می‌باشد:

• • از دست دادن اعتماد مشتریان: استفاده از فاکتورهای صوری می‌تواند به از دست دادن اعتماد مشتریان و شرکای تجاری منجر شود.
  • کاهش اعتبار در بازار: شهرت و اعتبار کسب‌وکار در بازار تحت تأثیر منفی قرار می‌گیرد.

راهکارهای پیشگیری از فاکتور صوری

استفاده از فاکتورهای صوری می‌تواند تبعات جدی برای سازمان‌ها و اقتصاد کشور به همراه داشته باشد، برای پیشگیری از وقوع چنین تخلفاتی، می‌توان از راهکارهای زیر بهره برد.

• • • تفکیک وظایف: مطمئن شوید که وظایف کلیدی مانند نحوه فاکتورنویسی، صدور فاکتور، تایید پرداخت و ثبت حساب‌ها توسط افراد مختلف انجام شود تا از احتمال تقلب کاسته شود.
    • تایید دوگانه: برای تراکنش‌های بزرگ، از سیستم تایید دوگانه استفاده کنید تا اطمینان از صحت اطلاعات حاصل شود.
    • آشتی منظم: بررسی منظم و مقایسه اسناد مالی با سوابق حسابداری به شناسایی ناهنجاری‌ها کمک می‌کند.
    • اتوماسیون فرآیندها: استفاده از نرم‌ افزار حسابداری آنلاین و مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند به شناسایی و جلوگیری از فاکتورهای جعلی کمک کند. این سیستم‌ها با بررسی جزئیات فاکتور و مقایسه با داده‌های موجود، احتمال وقوع تقلب را کاهش می‌دهند.
    • استفاده از بلاک‌چین: تکنولوژی بلاک‌چین می‌تواند شفافیت و امنیت در فرآیند صدور و پرداخت فاکتورها را افزایش داده و از جعل اسناد جلوگیری کند.

آموزش کارکنان درباره اصول مالیاتی

آموزش و آگاهی‌بخشی به کارکنان

• • برگزاری دوره‌های آموزشی: آموزش منظم کارکنان درباره خطرات فاکتورهای صوری و روش‌های شناسایی آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از وقوع چنین تخلفاتی کمک کند.
  • ترویج فرهنگ شفافیت: با ایجاد محیطی که در آن گزارش‌دهی تخلفات تشویق شود، می‌توان به کاهش وقوع فاکتورهای صوری کمک کرد.

اجرای فرآیندهای حسابرسی داخلی و خارجی

1. • حسابرسی منظم: بررسی‌های منظم توسط حسابرسان داخلی و خارجی می‌تواند به شناسایی و جلوگیری از تخلفات مالی کمک کند.
   • مراجعه به مقامات ذی‌صلاح: در صورت شناسایی تخلف، موضوع را به مراجع قانونی و مالیاتی گزارش دهید تا اقدامات لازم انجام شود.

استفاده از ابزارهای مدیریتی مناسب

1. • ارزیابی ریسک: شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با فرآیندهای مالی می‌تواند به اجرای کنترل‌های مناسب برای کاهش احتمال تقلب کمک کند.
   • خطوط تلفنی گزارش‌دهی: ایجاد کانال‌های ارتباطی محرمانه برای گزارش‌دهی تخلفات می‌تواند به شناسایی سریع‌تر و جلوگیری از تقلب کمک کند.

اهمیت آگاهی از قوانین مالیاتی

آگاهی از قوانین مالیاتی در جلوگیری از استفاده از فاکتورهای صوری نقش حیاتی دارد. فاکتورهای صوری، اسناد جعلی هستند که به‌منظور کاهش مالیات پرداختی یا افزایش اعتبار مالیاتی صادر می‌شوند در حالی که هیچ معامله واقعی پشت آن‌ها وجود ندارد. این اقدام نه‌تنها غیرقانونی است؛ بلکه می‌تواند به مشکلات جدی حقوقی و مالی منجر شود.

شناسایی و جلوگیری از تخلفات

• • آشنایی با مقررات
  • تشخیص اسناد جعلی

حفظ اعتبار و شهرت کسب‌وکار

• • جلوگیری از آسیب به شهرت
  • اعتماد مشتریان و شرکای تجاری

پرهیز از مجازات‌های قانونی

• • جریمه‌های نقدی و حبس
  • پلمپ دفاتر و محرومیت‌ها

مشارکت در بهبود اقتصاد ملی

• • افزایش درآمدهای مالیاتی دولت
  • کاهش فساد اقتصادی

صدور فاکتور صوری جرم محسوب می‌شود

قوانین مربوط به فاکتورهای صوری

استفاده از فاکتورهای صوری که به‌منظور ارائه اطلاعات مالی نادرست و فرار از مالیات صادر می‌شوند، در قوانین جمهوری اسلامی ایران جرم محسوب می‌شود و مجازات‌های قانونی به دنبال دارد. قوانین مرتبط با فاکتورهای صوری به شرح زیر است:

• • ماده 274 قانون مالیات‌های مستقیم: براساس این ماده استفاده از فاکتورهای صوری و ارائه اسناد و مدارک خلاف واقع جرم محسوب شده و مرتکبان آن‌ها به مجازات‌هایی مانند حبس، جریمه‌های نقدی و سایر مجازات‌های قانونی محکوم می‌شوند.
  • ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم: طبق ماده 69 قانون مالیات‌های مستقیم در صورت عدم صدور فاکتورهای رسمی با درج شماره اقتصادی جریمه‌ای معادل دو درصد مبلغ معامله برای متخلفان در نظر گرفته می‌شود.
  • ماده 42 قانون ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد: این ماده مقرر می‌دارد که در صورت استفاده از اسناد جعلی مانند فاکتورهای صوری علاوه بر جریمه‌های مالیاتی مجازات‌های تکمیلی نیز اعمال می‌شود.
  • حکم شرعی استفاده از فاکتور صوری: رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در پاسخ به استفتایی درباره استفاده از فاکتور صوری برای دریافت وام و هزینه کردن آن در جای دیگر فرموده‌اند: «جایز نیست.»

نقش سازمان امور مالیاتی در شفاف‌سازی

سازمان امور مالیاتی کشور به دنبال ایجاد اقتصادی شفاف و سالم است که در آن حقوق دولت و ملت به‌درستی تامین شود و از سوءاستفاده‌های مالی جلوگیری گردد.

از این ­رو سازمان امور مالیاتی کشور نقش کلیدی در شفاف‌سازی و مبارزه با استفاده از فاکتورهای صوری ایفا می‌کند، فاکتورهای صوری، اسناد جعلی هستند که به‌منظور فرار از مالیات و ایجاد اعتبار مالیاتی غیرواقعی صادر می‌شوند و تهدیدی جدی برای سلامت اقتصادی کشور محسوب می‌شوند. اقدامات سازمان امور مالیاتی در شفاف‌سازی فاکتورهای صوری به شرح موارد جدول است:

نتیجه گیری

در نهایت متوجه شدیم که استفاده از فاکتور صوری که به‌منظور ارائه اطلاعات مالی نادرست و فرار از مالیات صادر می‌شوند، تهدیدی جدی برای سلامت اقتصادی کشور محسوب می‌شود؛ این اقدام نه‌تنها بر اعتماد عمومی آسیب می‌زند بلکه می‌تواند به افزایش قیمت کالاها و خدمات مانند بازار تلفن همراه منجر شود.

برای مقابله با این پدیده ضروری است که سازمان‌های نظارتی با دقت بیشتری به بررسی اسناد مالی و فرآیندهای توزیع بپردازند و با متخلفان برخورد قانونی قاطع انجام دهند و همچنین افزایش شفافیت در فرآیندهای مالی و تقویت قوانین و مقررات مالیاتی می‌تواند به کاهش وقوع چنین تخلفاتی کمک کند..