ماده 38 قانون تامین اجتماعی و تبصره مهم آن

ماده 38 قانون تامین اجتماعی در چه موضوعاتی به تصویب رسیده است؟ شرکت­‌های بزرگ با حجم فعالیت زیاد برای انجام قسمتی از کار و یا خدمات خود اقدام به برون سپاری می­‌کنند، برون سپاری انجام کار به این معنی است که پیمانکار ضمن دارا بودن تجهیزات، تخصص و نیروهای مشخص اقدام به انجام فعالیت مورد نظر در مدت زمان مشخص می‌نماید.

کارکنانی که برای پیمانکار یا مقاطعه کار فعالیت می­‌کنند، باید بیمه شوند و برای بررسی برنامه مالی و مستند این موضوع باید به ماده 38 قانون تامین اجتماعی رجوع شود و موضوعی که در این خصوص بسیار مهم می‌باشد این است که در رابطه با نحوه انجام کار به صورت کاملا دستی یا با ماشین آلات و یا ترکیبی از هر دو، نحوه محاسبه هزینه بیمه تامین اجتماعی تغییر می­‌کند.

ماده 38 قانون تامین اجتماعی چیست؟

اگر شخصی به عنوان کارگر در شرکت‌­های پیمانکاری و مقاطعه کار مشغول به فعالیت شود و انجام کار به صورت مقاطعه کاری باشد، در این خصوص پیمانکار موظف است که مطابق ماده 38 قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگر خود نزد سازمان تامین اجتماعی اقدام نماید.

میزان اهمیت ماده 38 قانون‌ تامین اجتماعی

کارکنان پیمانکاران و مقاطعه کاران به علت این‌که به صورت موقت مشغول به کار هستند، از پوشش قانون کار محروم بوده و در معرض خطرات مختلفی مانند بیماری، مرگ، سانحه و بیکاری قرار می­‌گیرند؛ به همین علت سازمان تامین اجتماعی با هدف حفظ حقوق کارگران مقاطعه کار نسبت به تصویب و اجرای ماده 38 قانون‌ تامین اجتماعی اقدام نموده است.

متن ماده 38 قانون تامین اجتماعی

اگر متن ماده 38 قانون تامین اجتماعی مورد مطالعه قرار داده شود، نتیجه به دست آمده این است که؛ این ماده قانونی به بیمه شدن کارگرانی که در شرکت­‌های پیمانکاری و مقاطعه کاری مشغول به کار هستند می­‌پردازد؛ به عبارت دیگر ماده 38 قانون تامین اجتماعی مقاطعه کاران و پیمانکاران را ملزم به بیمه کردن نیروی کارگری خود می­‌نماید.

سازمان تامین اجتماعی با هدف تضمین و اطمینان از بیمه شدن نیروهای پیمانکاران مقاطعه کار، کارفرماها را موظف کرده است که درصدی از پرداختی خود به پیمانکار را نگه دارند تا پیمانکار نسبت به بیمه کردن کارگران و تسویه حساب با سازمان تامین اجتماعی اقدام نماید.

تغییرات اخیر در ماده 38 قانون تامین اجتماعی

بخشنامه ماده 38 قانون تامین اجتماعی به صورت کلی بیان شده و بالطبع در اجرای آن ابهاماتی برای کارگران، کارفرمایان و پیمانکاران پیش می­‌آید؛ بنابراین برای رفع ابهامات به وجود آمده در سال­‌های 1372 و 1394 تغییراتی تحت عنوان تبصره ماده 38 قانون تامین اجتماعی به این ماده قانونی اضافه شده است که در ادامه به بررسی آن­‌ها پرداخته شده است.

آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی

این آیین نامه با هدف یکپارچه سازی امور بیمه‌­ای تمامی کارکنان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی به تصویب و اجرا درآمده است.

آیین نامه ماده 38 قانون تامین اجتماعی برای مقاطعه کاران است

متن آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی چیست؟

مطابق متن آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی علاوه بر این‌که پیمانکاران موظف به بیمه نمودن کارگران خود هستند، کارفرمایان نیز در خصوص کارگران مشغول به کار پیمانکاران مقاطعه کار نیز مسئولیت دارند؛ اگر پیمانکاری از بیمه نمودن کارگران خود سرباز بزند، کارفرما موظف به کسر بیمه و پرداخت به سازمان تامین اجتماعی خواهد بود.

هدف از آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی چیست؟

آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی که در 5 ماده به تصویب رسیده و به اجرا گذاشته شده است، در هر ماده به وظایف کارفرمایان، پیمانکاران و سازمان به صورت جداگانه اشاره می­‌کند که هدف نهایی همه این آیین نامه بیمه شدن کارگران مقاطعه کار و رعایت عدالت اجتماعی در خصوص استفاده کارگران از بیمه سازمان تامین اجتماعی است.

تبصره ماده 38 قانون تامین احتماعی

برای تشریح بیشتر موضوع ماده 38 قانون تامین اجتماعی پیمانکاری دو تبصره به این ماده اضافه شده است، تبصره 1 ماده 38 قانون تامین اجتماعی الحاقی مورخ 1372/02/26 و تبصره 2 مربوط به 1394/02/01 است و این دو تبصره به دو موضوع مهم اشاره می­‌کند که در ادامه به این دو موضوع پرداخته شده است.

تبصره یک ماده 38 قانون‌ تامین اجتماعی چیست؟

تبصره 1 ماده 38 قانون تامین اجتماعی به این موضوع اشاره می­‌کند که تمامی کارفرمایان موضوع ماده 38 و ماده 29 قانون بیمه‌های تامین اجتماعی سابق مکلفند، مطالبات سازمان تامین اجتماعی از مقاطعه کاران و ‌مهندسین مشاور را از محل سپرده 5 درصد و آخرین قسط نگهداری شده به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز کنند.

تبصره 2 ماده 38 قانون تامین اجتماعی چیست؟

موضوع تبصره 2 ماده 38 قانون تامین اجتماعی در خصوص مبنای مطالبه حق بیمه در خصوص شرایط مهم صورت وضعیت پیمانکاری در پیمان‌هایی است که دارای شرایط زیر باشند:

• • کارگاه‌­های صنعتی و خدمات تولیدی یا فنی مهندسی ثابت در محل ثابت باشند.
  • موضوع اجرای پیمان توسط افراد شاغل در همان کارگاه انجام شود.
  • حق بیمه طبق فهرست ارسالی و بازرسی کارگاه پرداخت می‌­شود.

در این گونه پیمان‌­ها از اعمال ضریب حق بیمه جهت قرارداد پیمان معاف بوده و سازمان تامین اجتماعی مفاصا حساب قراردادهای پیمان اشاره شده را صادر می­‌نماید.

رای دیوان عدالت اداری در مورد ماده 38 تامین اجتماعی

رای شماره 1815 مورخ 1393/11/06 هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ماده 38 قانون تامین اجتماعی بیان می­‌کند که این قانون در خصوص پیمانکارانی است که در اجرای قرارداد پیمانکاری از کارگر استفاده ­می‌­کنند؛ بنابراین ماده 38 قانون تامین اجتماعی در خصوص پیمانکار فاقد کارگر (پیمانکار حقیقی) صدق نمی­‌کند.

قراردادهای مشمول مالیات ماده 38 قانون تامین اجتماعی

قراردادهای مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی شامل 3 بخش از فعالیت و خدمات به شرح زیر هستند:

1. 1. قرارداد مشمول ضوابط طرح های عمرانی
   2. قرارداد های غیر عمرانی
   3. موارد خاص قراردادهای غیر عمرانی

قرارداد مشمول طرح عمرانی

برابر مصوبات 129 و 143 شورای عالی سازمان تامين اجتماعی، قراردادهای مشمول ضوابط طرح‌­های عمرانی دارای دو شرط زیر هستند:

1. 1. قرارداد مطابق فهرست بها پایه سازمان برنامه و بودجه (قراردادهای پیمانکاری) یا ضوابط تیپ سازمان مذکور(قراردادهای مشاوره ای) منعقد شده باشد.
   2. تمام یا قسمتی از بودجه عملیات از محل اعتبارات عمرانی دولت (اعتبارات عمرانی ملی، منطقه ای، استانی) تامین شده باشد.

قرارداد غیرعمرانی

تمامی قراردادهای فاقد شرایط اشاره‌ شده در پاراگراف قبل، قراردادهای غیر عمرانی در نظر گرفته می­‌شوند و بیشترین مشکل موجود در این حوزه در خصوص قراردادهای غیر عمرانی است؛ زیرا طرفین از بودجه های دولتی استفاده نمی­‌کنند و حق بیمه قراردادهای غیر عمرانی برابر مقررات و مصوبات شورای عالی تامین اجتماعی محاسبه و وصول می‌شود.

ضرایب قرارداد مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی

کارفرمایانی که با پیمانکارهای مختلف کار می­‌کنند باید با حسابداری پیمانکاری و ماده 38 قانون تامین اجتماعی پیمانکاری آشنا باشند، و یکی از موارد مهم در ماده 38 قانون تامین اجتماعی، ضرایب قرارداد مشمول ماده 38 قانون تامین اجتماعی  است، به طور کلی جدول ضرابب مربوطه در نرم افزار بیمه به شرح شکل زیر است:

نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی

قبل از فراگیری نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی باید ابتدا نوع قرارداد تشخیص داده شود و بعد از این‌که قرارداد مشخص شد، براساس ضرایبی که در نظر گرفته شده است، نسبت به محاسبه و پرداخت حق بیمه اقدام شود؛ قراردادهاي مشمول ماده 38 از نظر احتساب حق بيمه و نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی به شرح زیر است:

• • حق بیمه قراردادهای عمرانی مشاوره ای: قراردادهای عمرانی مشاوره­‌ای، قراردادهایی هستند که معمولا به مصالح نیاز ندارند و یا هزینه مصالح مصرف شده نسبت به هزینه کل پروژه بسیار کم است.

حق بیمه این قراردادها مقطوع 14 درصد ناخالص کارکرد به اضافه 6/1 درصد به عنوان حق بیمه بیکاری و مجموعا به میزان 6/15 درصد ناخالص کارکرد است ( 12 درصد سهم کارفرما و 6/3 درصد سهم پیمانکار است).

• • حق بیمه قراردادهای عمرانی اجرایی: حق بیمه قراردادهای عمرانی اجرایی یا قراردادهای ساخت و ساز مقطوع 6 درصد ناخالص کارکرد به اضافه 6 دهم درصد به عنوان بیمه بیکاری و جمعا به میزان 6/6 درصد ناخالص کارکرد است. (6/1 درصد سهم پیمانکار و 5 درصد سهم کارفرما که از محل پروژه تامین می­‌شود).

• • حق بیمه قراردادهای غیرعمرانی: قراردادهایی که در اجرای آن تهیه مصالح مصرفی بر عهده و هزینه پیمانکار است و یا موضوع قرارداد ارائه خدمات است، حق بیمه این دسته از قراردادها به میزان هفت درصد ناخالص کل کارکرد است.

• • حق بیمه قراردادهای دستمزدی و خدماتی غیرمکانیکی: حق بیمه قراردادهای دستمزدی و خدماتی غیرمکانیکی برابر پانزده درصد ناخالص کل کارکرد است، بابت حق بیمه بیکاری نیز 67/1 درصد اضافه می­‌شود و به طور کلی حق قراردادهای دستمزدی و خدماتی غیرمکانیکی برابر 67/16 درصد از کل مبلغ پیمان است.

• • قراردادهایی که بر اساس آن فقط نصب تجهیزات با پیمانکار است.

در این نوع از قراردادها دستمزد نصب تجهیزات جزء مبلغ قرارداد بوده و ارزش تجهیزاتی که باید نصب شود جزء مبلغ قرارداد نیست؛ به همین علت در محاسبه حق بیمه هم به قیمت تجهیزات توجه نمی­‌شود و حق بیمه فقط از اجرت نصب تجهیزات که به پیمانکار تعلق می‌­گیرد محاسبه می شود.

با توجه به این‌که قراردادهای نصب تجهیزات به عنوان دستمزدی(غیرمکانیکی) شناخته می­‌شود، حق بیمه آن برابر 16/67 درصد از کل مبلغ قرارداد است.

دلیل اهمیت نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی چیست؟

محاسبه صحیح ضرایب حق بیمه قراردادهای پیمانکاری از مهم‌ترین شرح وظایف حسابدار است، در صورتی که حسابدار از این موضوع بی اطلاع باشد، تبعات جبران ناپذیری برای کارفرما در پی خواهد داشت؛ انتخاب واحد مجزا برای بررسی قراردادها و تعیین ضرایب حق بیمه توسط سازمان تامین اجتماعی، میزان اهمیت نحوه محاسبه حق بیمه را مشخص می‌­نماید.

عوامل موثر در محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی

به طور کلی برای محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی پیمانکاری یا عوامل موثر در محاسبه ماده مذکور به شرح زیر است:

• • کار انجام شده توسط پیمانکار باید موقت و معین باشدو مدت زمان انجام کار از یک سال بیشتر نباشد و کار مشخص و قابل تفکیک از کارهای دیگر باشد.
  • قرارداد پیمانکار با کارفرما مکتوب یا غیرمکتوب باشد.
  • فعالیت به صورت تکی یا گروهی انجام شود.
  • کار به صورت دستی، مکانیکی، ترکیبی از هر دو، انجام خدمات، ساخت و ساز با مصالح یا بدون مصالح است.

برای محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی ابتدا باید قرارداد با مدت زمان معلوم انعقاد شود

مراحل محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی

برای محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی ابتدا باید قراردادی میان پیمانکار و کارفرما با مدت زمان معلوم و کم‌تر از یک سال منعقد شود و سپس نوع کار مشخص و وظایف پیمانکار در خصوص تهیه و یا عدم تهیه مصالح تعریف شود، بعد از این مرحله و با توجه به نوع قرارداد، ضریب قانونی تعیین و مبلغ حق بیمه ماده 38 تعیین می­‌گردد.

نتیجه گیری

کارفرماها ملزم به کسر سپرده بیمه از صورت وضعیت پیمانکاران هستند و این مبلغ تا زمان دریافت مفاصا حساب تامین اجتماعی باید نزد کارفرما باقی بماند، در صورت درخواست سازمان به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز شود؛ بنابراین آشنایی کارفرمایان با ماده 38 قانون تامین اجتماعی الزامی است.

در مقاله با هدف آشنایی هر چه بیشتر کارفرماها، پیمانکاران و بخصوص حسابداران با ماده 38 قانون تامین اجتماعی به بررسی موضوعات مهم و تبصره‌های این ماده پرداختیم، در انتها اگر سوالی دارید می‌توانید در قسمت دیدگاه برایمان بنویسید تا کارشناسان در اسرع وقت پاسخ دهند.