مالیات علی الرأس چیست؟ انواع و نحوه محاسبه آن

آیا شما تا به حال چیزی درباره مالیات علی الرأس شنیده‌‏اید؟ علی الرأس شدن مالیات یک موضوع حیاتی و بسیار مهم است چرا که می‏‌تواند ضرر مالی فراوانی را به کسب و کار بیافریند؛ اما علت علی الرأس شدن مالیات چیست؟ سوالی که قصد پاسخگویی به آن را داریم

طبیعتا همه با علی الراس شدن مالیات آشنایی دارند، اما در مقاله پیش رو توضیحات جزئی‌تری ارائه خواهیم داد. در آموزش حسابداری مالیاتی، زمانی که برنامه حسابداری را مطرح می‌کردیم شما را با علی الرأس آشنا کردیم و اکنون می‌خواهیم عواقب و چگونگی محاسبه آن را نیز به شما آموزش دهیم.

علی الرأس چیست؟

علی الرأس در لغت‏نامه دهخدا به معنی از روی میل و اراده و علی ‏الرسم به معنای آن‏چه که مرسوم است می‌‏باشد.

این واژه در امور مالیاتی زمانی به کار می‌‏رود که مؤدی اظهارنامه مالیاتی خود را به طور کامل یا در زمان معین ارائه نمی‌‏دهد و اداره دارایی، خود وارد عمل شده و درآمد را تخمین می‏‌زند.

برحسب آن تخمین مبلغ مالیات را اعلام می‌‏کند که معمولاً بیشتر از مالیات پرداختی به صورت عادی می‌باشد.

مالیات علی الرأس چیست؟

اگر درآمد توسط ممیز مالیاتی تشخیص داده شود و برای آن مالیات در نظر گرفته شود، این مالیات علی الرأس نامیده می‏‌شود، این اتفاق معمولاً به دلیل عدم ارائه مدارک و اسناد مورد نیاز یا وجود نقص در آن‌‏ها روی می‏‌دهد.

ممیز مالیاتی در این مواقع مجبور به تخمین درآمد مؤدی می‏‌شود و براساس آن مالیات تشخیص را محاسبه می‌نماید که معمولاً بسیار بیشتر از درآمد واقعی مؤدی است و باعث می‏‌شود که مبلغ قابل پرداخت بسیار بیشتر باشد. در مالیات‌های علی الرأس به جای اسناد و مدارک مؤدی، از قرائن مالیاتی استفاده می‏‌شود.

همچنین برای این کار ملاک‏‌ها و معیارهایی به کار می‏‌رود که برای شغل‌‏های گوناگون متفاوت است و اما قرائن مالیاتی عبارت است از عواملی که در هر رشته از مشاغل با توجه به موقعیت شغل برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به طور علی الرأس به کار می‏‌رود که فهرست آن را نیز در تصویر زیر نام برده ایم.

نمونه‌هایی از قرائن مالیاتی که باید آن‌ها را بشناسید

همان‏گونه که از ماده فوق برمی‌‏آید، تعیین قرائن مالیاتی برای تعیین درآمد مشمول مالیات مؤدی به طور علی الرأس به کار می‏‌رود، در تشخیص علی الرأس کارشناس مالیاتی فاقد مدارک و مستندات کافی برای تشخیص درآمد واقعی است؛ لذا مدارک و مستندات دیگری را مورد توجه قرار می‏‌دهد تا درآمد واقعی مشمول مالیات مؤدی را تعیین نماید.

طبق ماده 237 قانون مالیات‏ های مستقیم، برگ تشخیص مالیات باید براساس مأخذ صحیح و متکی به دلایل و اطلاعات کافی و به نحوی تنظیم گردد که کلیه فعالیت‏‌های مربوط و درآمدهای حاصل از آن به طور صریح در آن قید گردد و برای مؤدی روشن باشد.

ضرایب مالیاتی عبارت از ارقام مشخصه‏‌ای که حاصل‏ ضرب آن‏‌ها در قرینه مالیاتی در موارد تشخیص علی الرأس، درآمد مؤدی مالیات تلقی می‏‌گردد. چون در تشخیص علی الرأس امکان تعیین کامل و صحیح هزینه‌‏های مؤدی امکان‏پذیر نیست، ضرایب مالیاتی ارقامی است که در درآمد مؤدی ضرب و حاصل ضرب آن درآمد مشمول مالیات مؤدی تلقی می‌‏گردد.

اظهارنامه ارسالی توسط مؤدی مهم‌ترین ابزار تشخیص درآمد واحدهای تجاری و محاسبه مالیات توسط سازمان امور مالیاتی است، پس از دریافت اظهارنامه توسط واحد مالیاتی و در اجرای بند 2 ماده 97 قانون مالیات‏ های مستقیم پرونده واحد تجاری توسط کارشناس ارشد مالیاتی یا کارشناس مالیاتی (ممیز مالیاتی) رسیدگی می‏‌شود.

مراحل رسیدگی این است که در ابتدای امر، ممیز مالیاتی طی برگه‏‌ای که به نام “برگ درخواست اسناد و مدارک” از مؤدی درخواست می‌‏کند که تمام اسناد و مدارک خویش را جهت رسیدگی در اختیار وی قرار دهد و پس از ابلاغ برگ درخواست اسناد و مدارک، کارشناس ارشد مالیاتی مکلف است ظرف یک هفته تا پانزده روز به محل کار مؤدی مراجعه نموده و دفاتر را مورد رسیدگی قرار دهد.

پس از انجام رسیدگی، یکی از سه حالت‌های زیر اتفاق می‌افتد:

1. 1. در صورتی که دفاتر و اسناد بر طبق موازین قانونی و آیین‏ نامه مربوط به روش‌‏های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم شده باشد، درآمد مشمول مالیات مؤدی از طریق رسیدگی به دفتر تعیین و مبلغ مالیات مشخص و طی برگ تشخیص صادر و به مؤدی ابلاغ می‏‌شود. به این روش، رسیدگی از طریق قبول دفاتر گفته می‏‌شود.
   2. در صورتی که دفاتر و اسناد مؤدی مطابق موازین قانونی و آیین ‏نامه مربوط به روش‏‌های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم نشده باشد و یا در مدارک ارائه شده جهت رسیدگی نقص وجود داشته باشد، دفاتر مورد قبول واقع نمی‏‌شود و تشخیص درآمد و مالیات واحدهای تجاری براساس معیارها و قوانین مالیاتی شناسایی و مطالبه می‏‌شود. به این روش، رسیدگی از طریق علی الرأس گفته می‏‌شود.
   3. در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص داده شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین‏ نامه مربوط مورد قبول واقع نشود، در این صورت مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتباً به مؤدی ابلاغ و پرونده برای رسیدگی به هیأت سه نفره ارجاع می‌گردد.

قوانین مالیات علی الرأس

هر زمان نمی‌توان مالیات شرکت‌ها و مالیات درآمد مشمول را به صورت علی الراس تشخیص داد و با توجه به فرمول موجود، محاسبه را انجام داد، برای علی الراس شدن مالیات قوانینی وجود دارد که باید با توجه به آن‌ها اقدام نمود.

انواع مالیات علی الرأس

در قوانین مالیاتی معمولا در سه حالت شرکت‏‌ها یا افراد حقیقی مشمول مالیات علی الرأس می‏‌شوند که در تصویر زیر به صورت جامع شرح داده‌ایم.

سه نوع از امور مالیاتی که جزء مالیات‌های علی الرأس هستند

تأخیر در ارائه اظهارنامه مالیاتی

اگر شخص حقیقی یا حقوقی اظهارنامه مالیاتی خود را به موقع ارائه ندهد، ممکن است مشمول مالیات علی الرأس شود؛ در این حالت شخص باید پس از مهلت مقرر برای ارائه اظهارنامه مالیاتی مبلغ مالیات و جرایم مالیاتی معین را پرداخت نماید.

ناقص بودن اظهارنامه

اگر اظهارنامه مالیاتی شخص حقیقی یا حقوقی نواقصی داشته باشد و ممیز مالیاتی به اطلاعات لازم برای تعیین مالیات دسترسی پیدا نکند امکان اعمال مالیات علی الرأس وجود دارد، در این صورت شخص باید نواقص را برطرف کند و مبلغ مالیات معین شده را پرداخت نماید.

تأخیر و ارائه مستندات

اگر شخص حقیقی یا حقوقی برای فرستادن مدارک مالیاتی خود پس از درخواست کتبی از سوی مراجع مالیاتی تأخیر داشته باشد یا مدارک را اصلا ارائه ندهد، ممکن است مشمول مالیات علی الرأس شود، در این حالت شخص باید مدارک را به سرعت ارائه داده و مبلغ مالیات و جرایم معین شده را بپردازد.

روش محاسبه مالیات علی الرأس

مالیات علی الرأس به صورت تخمینی توسط ممیزین مالیاتی محاسبه می‏‌شود. برای محاسبه آن از روش‏‌های متفاوتی استفاده می‏‌گردد که در ادامه به روش‏‌های محاسبه مالیات علی الرس خواهیم پرداخت.

• • تهیه اظهارنامه برآوردی: زمانی که یک شخص حقیقی یا حقوقی به هر دلیلی اظهارنامه مالیاتی را کامل و صحیح ارائه ندهد، سازمان امور مالیاتی ممکن است به تهیه اظهارنامه برآوردی بپردازد، در این اظهارنامه اطلاعات مالی و اقتصادی مؤدی به صورت تخمینی و براساس قرینه‏‌های مالیاتی ارائه می‏‌شود.
  • جمع ‏آوری اطلاعات: ممیزین مالیاتی اطلاعات مربوط به فعالیت‏ ها و اطلاعات اقتصادی فرد حقیقی یا حقوقی را از منابع مختلف جمع‏ آوری می‏‌کنند که این منابع می‌‏تواند مراجع دولتی و غیردولتی بانک‏‌ها، سوابق مالی و تجاری و سایر منابع باشند.
  • تعیین قرینه‏‌ها: قرینه‌‏های مالیاتی به عواملی گفته می‏‌شود که برای تعیین مالیات تخمینی مورد استفاده قرار می‏‌گیرند، این عوامل معمولاً شامل درآمد، هزینه‏‌ها و انواع فعالیت‏‌های اقتصادی می‏‌شود.
  • محاسبه مالیات علی الرأس: با استفاده از ضرایب اقتصادی که متناسب با فعالیت اقتصادی و قرینه مالیاتی می‏‌باشد، ممیزین مالیاتی مبلغ علی الرأس را محاسبه می‌‏کنند که این مبلغ عموماً بیشتر از مالیاتی است که براساس اطلاعات واقعی شخص حقیقی یا حقوقی برآورد می‌گردد.

درآمد مشمول مالیات شرکت براساس ضرایب مالیاتی با توجه به فرمولی که در تصویر زیر شرح داده‌ایم محاسبه می‌شود.

محاسبه درآمد مشمول مالیات با توجه به ضرایب مالیاتی مودی

با گردهمایی هر ساله گروهی از نمایندگان و کارشناسان امور مالیاتی به بانک مرکزی و نماینده شورای اصناف به نماینده‏‌های بازرگانی، دفترچه ای تحت عنوان دفترچه ضرایب مالیاتی به سازمان مالیات در ایران ارائه می‌‏دهد؛ که در آن ضرایب مالیاتی به تفکیک شغل درج شده است.

کارشناس مالیاتی با بررسی این اسناد و مدارک و براساس میزان درآمد مالیات شرکت را محاسبه و تعیین می‏‌کند، به طور کلی با توجه به حسابرسی‌‏های انجام شده توسط کارشناسان مالیاتی همواره یکی از سه حالت زیر در رسیدگی به مالیاتی علی الرأس یک شرکت رخ دهد:

• • در حالت اول پس از بررسی‌‏های انجام شده توسط کارشناسان مالیاتی ثابت خواهد شد که هیچ‏ گونه خطا و اشتباهی در اظهارنامه‌‏های مالیاتی شرکت وجود نداشته و همه چیز مطابق با دستورالعمل‌‏های قانونی سازمان مالیاتی انجام شده است.
  • حالت دوم زمانی ممکن است رخ دهد که اظهانامه‌‏های مالیاتی شرکت به شیوه‌‏ای نادرست و غیراصولی تهیه شده باشد و در آن‏‏‌ها تخلفات زیادی مشاهده شود.

در این صورت کارشناسان مالیاتی، می‌‏توانند تمامی اسناد و مدارک ارائه شده را به طور کامل رد کنند و مالیات شرکت ها را به شیوه علی الرأس محاسبه کنند، در این مورد توصیه می‏‌شود که شرکت‏‌ها به منظور تهیه اظهارنامه مالیاتی اصولی و منطبق بر قوانین مالیاتی از نرم ‏افزار حسابداری شرکتی استفاده کنند.

• • در حالت سوم صلاحیت اظهارنامه‌‏های ارائه شده و همچنین دفاتر قانونی شرکت توسط کارشناسان مالیاتی تأیید و قابل رسیدگی تشخیص داده نمی‏‌شود، در این صورت پس از اعلام وضعیت موجود به شرکت، بررسی‏‌های نهایی برای تعیین مالیات شرکت‌ها فقط هیئت سه نفره برگزار می‏‌شود.

قرائن یا قرینه مالی: قرائن یا قرینه مالی شامل مواردی هستند که درآمد تقریبی یک کسب و کار را برای ممیزان مالیاتی مشخص می‏‌کنند، از جمله قرائنی که مورد استفاده قرار می‌‏گیرد می‌‏توان به 4 مورد زیر اشاره نمود:

1. مقدار خرید و فروش سالانه
2. میزان تولید کارخانه‏‌ها
3. ارزش حق واگذاری محل کسب
4. درآمد ناخالص (درآمد پیش از کسر هزینه‌‏‏ها)

ضریب یا ضرایب مالیاتی: جدول ضرایب مالیاتی مشاغل، جدولی است که هر ساله با توجه به اوضاع اقتصادی ضرایب مالیات عملکرد مشاغل مختلف تعیین می‏‌شود و میزان مالیاتی براساس آن مالیات علی الرأس مؤدیان را محاسبه می‌‏کردند، اما این جدول از سال 97 تاکنون ثابت و بدون تغییر بوده است.

نرخ مالیات علی الرأس چند درصد است؟

علی الرأس در کشورهای مختلف و مناطق گوناگون متفاوت است، باید برای این موضوع به قوانین مالیاتی آن منطقه مراجعه کرد که براساس نوع خاص فعالیت اقتصادی و سایر عوامل تعیین کننده به صورت سامانه اعلام می‏‌شود. ضرایب مالیاتی در دفترچه ضرایب ذکر می‏‌شود که به غیر مالیاتی و مراجع مالیاتی اجازه می‏‌دهد تا مبلغ مالیات علی الرأس را با این ضرایب محاسبه کنند.

علاوه بر آن میزان درآمد تخلفات مالیاتی می‏‌تواند در محاسبه مالیات‌های علی الرأس تأثیرگزار باشد، به عنوان مثال در برخی کشورها میزان علی الرأس براساس درصدی از درآمد مؤدی محاسبه می‏‌شود که با توجه به میزان نادرستی‏‌ها یا تخلفات افزایش می‏‌یابد و در برخی مناطق نرخ علی الرأس برای تخلفات مالیاتی ثابت است.

چگونگی محاسبه درآمد علی الرأس از طرف ممیز

در گذشته گفتیم که ممیز مالیاتی برای محاسبه علی الرأس از ضرایب و قرائن مالیاتی استفاده می‏‌کند، اما در اینجا می‏‌خواهیم شرح دهیم که چگونه ممیز مالیاتی از طریق تولید به فروش دست پیدا می‏‌کند.

در روش علی الرأس در مالیات برای تبدیل خرید و واردات به فروش فرمولی ارائه شده، اما برای تولید فرمولی وجود ندارد؛ چون تولید متأثر از عوامل زیادی می‏‌باشد اماکن ارائه یک فرمول ثابت برای آن وجود ندارد.

بنابراین زمانی که میزان فروش یا خرید مؤدی قابل تشخیص نباشد، ممیز مالیاتی باید معیار مرتبط با تولید و سپس از تحقیق لازم و کشف ارتباط منطقی بین معیار انتخاب شده و تولید کالا، تولید را برآورد کرده و براساس تولید اقدام به تعیین میزان فروش می‌‏نماید.

برای مثال روغن موتور نهاوند طی سال 99 اظهارنامه مالیاتی و دفاتر مالیاتی خود را ارائه نداده است و ممیز مالیاتی با بررسی حساب‏‌های بانکی و سایر منابع اطلاعاتی قادر به تشخیص فروش شرکت نشده است، اما متوجه شد که این شرکت تمام بطری‏‌های خود را از شرکت تولید بطری آریا تهیه می‏‌کند.

طبق اطلاعات به دست آمده شرکت آریا، شرکت در سال 99 مبلغ یک میلیارد ریال به شرکت نهاوند بطری 4 لیتری فروخته است که طبق اطلاعات به دست آمده نرخ هر بطری 4 لیتری 100.000 ریال و میانگین فروش هر کیلو روغن موتور 500.000 ريال می‌‏باشد و ضریب مالیاتی تولید کننده 8 درصد است، پس محاسبه‌‏های مالیاتی از طریق روش علی الرأس به شرح جدول زیر می‌باشد:

محاسبه مالیات علی الرأس برای اشخاص حقیقی

اشخاص حقیقی مؤظفند تا آخرین روز خرداد ماه سال بعد دوره مالیاتی، اظهارنامه مالیاتی و عملکرد سالشان را برای اداره امور مالیاتی کشور ارسال کنند، در غیر این صورت محاسبه مالیات برای این اشخاص به صورت علی الرأس خواهد بود و مشمول جریمه نیز خواهند شد. مالیات علی الرأس برای اشخاص حقیقی و حقوقی شامل معافیت مالیاتی نمی‏‌شود.

دلایل علی الرأس شدن مالیات چیست؟

در ماده 97 قانون امور مالیاتی چند دلیل برای علی الرأس شدن مالیات‏‌های مستقیم ذکر شده است که در ادامه شرح خواهیم داد. در آیین نامه مهم و کاربردی شماره 230761 (همان آیین نامه تحریر دفاتر معروف)، موارد رد دفاتر به شرح ذیل می‌باشد و اگر یکی از موارد زیر اتفاق افتد، پرونده به هیئت سه نفری موضوع بند 3 ماده 97 ارجاع داده می‏‌شود.:

• • • در صورتی که دفاتر ارائه شده به هر دلیلی از پلمپ خارج و یا فاقد یک یا چندین برگ باشد.
    • ثبت نشدن یک مورد یا تعدادی از فعالیت‌‏های مالی در صورتی که محرز شود.
    • تأخیر تحریر دفاتر روزنامه بیش از 15 روز و تأخیر تحریر دفتر کل، زاید بر حد مجاز مندرج در این آیین نامه
    • درج یا نگارش پیرامون فعالیتی به صورت پانوشت در حاشیه و کنار اسناد
    • اضافه کردن موضوع بین خطوط
    • خراش دادن، پاک کردن و سعی بر محو کردن مندرجات درون دفاتر به منظور سوء استفاده
    • بر جای ماندن فضای سفید بیش‏تر از حالت عادی در صفحه‌‏ها و سفید گذاشتن یک صفحه به طور کامل در اسناد روزنامه و مشاغل به قصد سوء استفاده
    • طلبکار شدن حساب‏‌های نقدی و بانکی، مگر این که حساب‏‌های بانکی با صورتحساب بانک مطابقت نماید و یا بستانکار شدن حساب‏‌های بانکی یا نقدی ناشی از تقدم و تأخر ثبت حساب‏‌ها باشد که در این صورت موجب رد شدن دفاتر نمی‏‌شود.
    • تعلل در ارائه دفاتر روزنامه و شغل‏‌های زاید تا حد قانون تعیین شده در بندهای 2، 3 و 4 طبق ماده 13 و تعلل در ارائه دفاتر تا اندازۀ قانونی تعیین شده طبق ماده 14 و تعلل در ارائه زاید به اندازۀ تعیین شده طبق ماده 17 اساسنامه
    • ثبت نشدن فعالیت شعبه در دفاتر مطابق با ضوابط ماده 15 اساسنامه
    • نادرستی و وجود خطا حساب در درج فعالیت سازمان یا نهاد در شرایطی که هیچ مبادرتی نسبت به تصحیح آن مطابق با ضوابط ماده 11 اساسنامه انجام نشده باشد.
    • اگر مؤدی طبق موارد برگه‌‏های ویژه وضع شده در ماده 169 قوانین مالیات در ایران را مورد استفاده قرار ندهد.
    • ارائه ندادن آیین نامه‌‏ها یا دستورالعمل‏‌های کار ماشین و برنامه‏‌های آن و نحوۀ کار با نرم ‏افزارهای حسابداری مورد استفاده و البته عدم تسلیم خلاصه عملیات موضوع ماده 17 این آیین نامه در مهلت مقرر در آن ماده در مورد کسانی که از سیستم ‏های الکترونیکی استفاده می‏‌کنند.
    • ارائه نکردن جلدی پلمپ و مندرج شده از مدارک
    • مطابقت نداشتن موارد ثبت شده مدارک در مقایسه با داده‌‏های موجود در سامانه‏‌های الکترونیکی برای کسانی که از این سامانه‌‏ها بهره می‏‌برند.
    • درج و ارائه هزینه یا سود و بهره غیر واقع یا انواع نمونه‏‌های مشابه غیر واقع در مدارک در صورتی که محرز شود.
    • در مواردی که دفاتر مزبور به ادعای مؤدی از دسترس وی خارج شده باشد و غیر اختیاری بودن موضوع مورد تأیید بالاترین مسئول اداره امور مالیاتی ذیربط قرار نگیرد.
    • تغییر نرم ‏افزار حسابداری مورد استفاده در طی سال مالیاتی بدون اطلاع قبلی اداره امور مالیاتی ذی‏ربط
    • تحریر دفاتر به غیر از پول رایج کشور و زبان فارسی

علت علی الرأس شدن مالیات‏ های مستقیم

در ماده 97 قانون مالیات‌های مستقیم بیان شده است که در مواردی درآمد مشمول مالیات مؤدی از طریق علی الرأس تشخیص خواهد شد که شامل توضیحات زیر باشد:

• • در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و صورت سود و زیان و یا حسب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان، حسب مورد تسلیم نشده باشد.
  • در صورتی که مؤدی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید. (منظور از محل کار در مورد اشخاص حقوقی نیز همان اقامتگاه قانونی آن‌‏ها می‌‏باشد، مگر این که مؤدی قبلا مرکز عملیات خود را برای ارائه دفاتر و اسناد و مدارک کتبا به اداره امور مالیاتی مربوط اعلام نموده باشد.)

در اجرای این بند هرگاه مؤدی از ارائه قسمتی از مدارک حساب خودداری نماید، چنان چه مربوط به هزینه باشد از احتساب آن جزء هزینه‏‌های قابل قبول خودداری می‏‌شود و در صورتی که مربوط به درآمد باشد، درآمد مشمول مالیات این قسمت از طریق علی الرأس تعیین خواهد شد.

• • در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود که در این صورت مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتبا به مؤدی ابلاغ و پرونده برای رسیدگی به هیأتی متشکل از سه نفر حسابرس منتخب رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور احاله گردد.

مؤدی می‏‌تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ با مراجعه به هیأت مزبور نسبت به رفع اشکال رسیدگی و ادای توضیح کتبی در مورد نحوه رعایت موازین قانونی و آئین نامه حسب مورد اقدام نماید و در هر حال هیأت مکلف است ظرف 10 روز پس از انقضای یک ماه فوق نظر خود.

مالیات علی الرأس همچنین برای افراد حقیقی و حقوقی زیان آور است، چرا که میزان خرید شرکت در دوره‏‌های سه ماه مشخص شده و پس با اطلاعات دفاتر ضریب مالیاتی میزان مالیات شرکت را تعیین می‏‌کند.

از جمله جرایم که برای عدم اظهارنامه مالیاتی در نظر گرفته شده، جریمه 20 درصدی بر مالیات می‏‌مانند که براساس مالیات علی الرأس برای یک شرکت محاسبه می‏‌شود، در این هنگام اگر شرکت فروش هم نداشته باشد؛ براساس سودی که در علی الرأس برای او محاسبه شده باید جریمه 30 درصدی را پرداخت کند.

براساس ماده 97 قانون مالیات‏‌های مستقیم، اگر شرکت پرداخت‏ کننده ظرف مدت 30 روز بعد از ابلاغ برگ تشخیص مالیات نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی مطابق قوانین و مقررات سازمان مالیات اقدام کند، اعتراضش مورد بررسی قرار می‏‌گیرد براساس این قانون (ماده 97) ممکن است مانع از جریمه شدن و اعمال مجازات مالیاتی شود.

مفهوم مالیات علی الرأس پیمانکاری

با توجه به قانون مالیات‏‌های مستقیم در محاسبه درآمد پیمانکاران در مؤسسه‏‌های انفرادی، درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی که به صورت انفرادی فعالیت می‏‌کنند می‌‏باشد، در صورتی که مالیات این افراد به صورت علی الرأس محاسبه شود مالیات با نرخ‏‌های تصاعدی که در ماده 134 قانون مالیات‌‏های مستقیم درج شده محاسبه و در نرم افزار حسابداری پیمانکاری ثبت می‏‌شود.

مالیات علی الرأس چه عواقبی دارد؟

در بعضی موارد به دلیل رد مدارک مالیاتی به دلایل مختلف مؤدیان در ارائه اطلاعات ناامید شده و این تفکر در آن‏‌ها ایجاد شده است که ارائه اطلاعات و تهیه دفتر قانونی و مدارک مالیاتی نیز بیهوده است و اطلاعات حسابداری تأیید چندانی در میزان مالیات ندارد، اما علی الرأس مالیات عواقبی به دنبال دارد که در تصویر زیر آن‌ها را نام برده ایم.

بیان چند نمونه از عواقب مالیات های علی الراس

اکنون که با عواقب مالیات علی الراس آشنا هستیم، بهتر است که توضیحات هر کدام را نیز بدانیم.

• • فرار مالیاتی: بعضی مشاغل که در حاشیه سود بالاتر از ضریب مالیاتی برخودار هستند، به دنبال این می‌باشند که مالیات آن‌‏ها از روش علی الرأس تأمین شود، چون هزینه‏‌های واقعی آن‏‌ها بسیار کمتر از میزان تعیین شده در جدول ضرایب مالیاتی است. در واقع این روش بستر مناسبی برای فرار مالیاتی به دلایلی ایجاد می‏‌کند.
  • افزایش هزینه دادرسی: در بسیاری از موارد مؤدیان اقدام به تهیه اطلاعات مورد نیاز سازمان می‏‌کنند، اما بنا به دلایلی دفتر آن‏‌ها مردود اعلام می‏‌شود، آن‏‌ها همچنین بیشترین تلاش را می‏‌کنند تا مالیات آن‌‏ها از طریق رسیدگی به دفاتر اعلام شود.

اما این تلاش‏‌ها که شامل ظرفیت‌‏های دادرسی اعم از توافق با مدیر مالیاتی، هیئت بند 3 ماده 97، هیئت بدوی، هیئت تجدید نظر، شورای عالی مالیاتی، هیئت موضوع ماده 251 مکرر، هیئت موضوع ماده 216، هیئت موضوع ماده 249 و دیوان علامت اداری استفاده نمایند که همه این مراجع دادرسی باعث هزینه‏‌های وصول مالیات می‏‌شوند.

• • کاهش ارزش مالیات وصولی به علت تطویل دادرسی و پرداخت مالیات: همانطور که در قبل گفته شد مؤدیانی که اقدام به تهیه اطلاعات کرده و از تمام ظرفیت دادرسی استفاده می‏‌کنند، علاوه بر زمان زیادی که باید برای این موضوع صرف کند، با هزینه‏‌های زیادی مواجه می‌‏شوند.

به علت تورم و کاهش ارزش پول و طولانی شدن زمان وصول مالیات در برخی موارد مشاهده می‏‌شود که مالیات وصول شده از طریق علی الرأس بسیار کم‏تر از مالیات است که سازمان با رسیدگی دفتر مؤدی و برگشت هزینه‏‌های قابل قبول تعیین می‌‏کند.

آیا مالیات علی الراس حذف شده است؟

مجلس شورای اسلامی در سال 94 قانون مالیات‏ های مستقیم را اصلاح کرد که براساس آن مصوب شد، محاسبه مالیات از چرخه محاسبه مالیات شرکت‌‏ها کنار گذاشته شود و برای آن یک مهلت سه ساله در نظر گرفته شد، اما متأسفانه با پایان این مهلت سه ساله در سال 97 همچنان سازمان‏ امور مالیاتی به محاسبه مالیات به صورت علی الرأس ادامه می‌‏دهد.

فقط نام آن در قانون جدید مالیات‌های مستقیم به ضرایب سود فعالیت تغییر کرده است، بنابراین در صورت محاسبه مالیات به این روش می‌‏توان به مراجع ذی‏صلاح در این خصوص شکایت کرد.

همچنین با توجه به این‏ که این یک نوع تصمیم اداری محسوب می‏‌شود، می‏‌توان به دیوان عدالت عالی کشور مراجعه کرده و برای باطل کردن این تصمیم درخواست ابطال تصمیم غیرقانونی سازمان امور مالیاتی را طرح و پیگیری نمود.

بنابراین مؤدیان باید توجه داشته باشند که اطلاعات مالی خود را در اظهارنامه مالیاتی به طور کامل و بدون نقص بیان کنند تا از مشکلات مالی جلوگیری شده و رسیدگی مالیات به بهترین شکل انجام شود.

نتیجه گیری

اگر درآمد توسط ممیز مالیاتی تشخیص داده شود و برای آن مالیات در نظر گرفته شود، این مالیات علی الرأس نامیده می‏‌شود، این اتفاق معمولاً به دلیل عدم ارائه مدارک و اسناد مورد نیاز یا وجود نقص در آن‌‏ها روی می‏‌دهد.

در مقاله‌ای که خواندید سعی شد، توضیحاتی درباره علی الرأس و سایر مشکلات مالیاتی ارائه شود و به سؤالات و ابهامات شما در این باره پاسخ داده شود. برای جلوگیری از هرگونه مشکل مالیاتی باید حتما به کامل بودن مدارک و ارسال به موقع اظهارنامه مالیاتی توجه داشته باشید.